Τατζίκ γλώσσα
Η Τατζίκ γλώσσα, Τατζίκ Περσική, τατζικικά, ή Τατζίκι, ΔΦΑ:[tɔːdʒɪˈkiː]) είναι παραλλαγή της σύγχρονης Περσικής , που ομιλείται στην κεντρική Ασία. Οι περισσότεροι ομιλητές της ζουν στο Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Η Τατζίκι είναι επίσημη γλώσσα του Τατζικιστάν. Στο Αφγανιστάν, όπου οι Τατζίκοι συνθέτουν μεγάλο τμήμα του συνολικού πληθυσμού, η διάλεκτος έχει επηρεαστεί λιγότερο από τις τουρκικές γλώσσες και ονομάζεται Νταρί.
Η διάλεκτος προέκυψε από την Περσική, όπως ομιλείται στο Αφγανιστάν και το Ιράν, ως αποτέλεσμα της γεωγραφικής απομόνωσης, της διαδικασίας προτυποποίησης και της επίδρασης της Ρωσίας και των γειτονικών τουρκικών γλωσσών. Η προτυποποιημένη γλώσσα βασίζεται στις βορειοδυτικές διαλέκτους του Τατζίκ, η οποίες έχουν δεχθεί επιδράσεις από τη γειτονική Ουζμπεκική ως αποτέλεσμα γεωγραφικής εγγύτητας. Η Τατζίκ διατηρεί πολυάριθμα αρχαϊκά στοιχεία στο λεξιλόγιό της, την προφορά και τη γραμματική, που έχουν χαθεί στον περσόφωνο κόσμο, εν μέρει εξαιτίας της απομόνωσής της στα βουνά της κεντρικής Ασίας.
Οι σημαντικότερες ιστορικά Τατζίκ/Περσόφωνες πόλεις της κεντρικής Ασίας, η Σαμαρκάνδη και η Μπουχάρα, βρίσκονται στο σημερινό Ουζμπεκιστάν. Στο Ουζμπεκιστάν οι Τατζίκοι αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού των αρχαίων πόλεων Μπουχάρα και Σαμαρκάνδη και βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς στην Επαρχία Σιρξοντάριο στον νότο και κατά μήκος των ανατολικών συνόρων του Ουζμπεκιστάν με το Τατζικιστάν. Στη Σαμαρκάνδη και τη Μπουχάρα σήμερα οι Τατζίκοι αποτελούν αντίστοιχα το 70% και το 90% του συνολικού πληθυσμού.
Επίσημα στατιστικά στοιχεία από το κράτος του Ουζμπεκιστάν αναφέρουν ότι η κοινότητα των Τατζίκων αριθμεί το 5% του συνολικού πληθυσμού του έθνους. Όμως, αυτοί οι αριθμοί δεν αντιπροσωπεύουν την εθνικότητα των Τατζίκων που για διάφορους λόγους επιλέγουν να αυτοπροσδιοριστούν ως Ουζμπέκοι στις απογραφές. Κατά τη διάρκεια της ΕΣΣΔ η "Ουζμπεκοποίηση" γινόταν υπό την επίβλεψη του Σαρόφ Ρασίντοφ, επικεφαλής του Ουζμπεκικού Κομμουνιστικού Κόματος. Οι Τατζίκοι μπορούσαν να επιλέξουν είτε να μείνουν στο Ουζμπεκιστάν και να καταχωριστούν ως Ουζμπέκοι στα διαβατήριά τους ή να φύγουν για τις λιγότερο ανεπτυγμένες αγροτικές περιοχές του ορεινού Τατζικιστάν. Η Ουζμπεκοποίηση έληξε το 1924. Οι ίδιοι οι Τατζίκοι του Ουζμπεκιστάν υπολογίζουν ότι αποτελούν το 25-30% του συνολικού πληθυσμού.
Οι Τατζίκοι αποτελούν το 80% του πληθυσμού του Τατζικιστάν και η περσική γλώσσα κυριαρχεί σε πολλά τμήματα της χώρας. Ορισμένοι Τατζίκοι στο Μπανταξάν στο ΝΑ Τατζικιστάν, όπου είναι γηγενείς οι Παμίρι γλώσσες, είναι δίγλωσσοι. Οι Τατζίκοι είναι επίσης κυρίαρχη εθνική ομάδα στο βόρειο Αφγανιστάν όπως επίσης σε σκορπισμένους θύλακες σε άλλα σημεία της χώρας, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές όπως η Καμπούλ, η Μαζάρ, η Κουντούζ, η Γαζνί και η Χεράτ. Οι Τατζίκοι συνθέτουν περίπου το 25% έως 30% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στο Αφγανιστάν οι διάλεκτοι που ομιλούνται από τους εθνικά Τατζίκους γράφονται με την Περσοαραβική γραφή και αναφέρονται ως Νταρί, μαζί με άλλες διαλέκτους άλλων ομάδων στο Αφγανιστάν όπως η Χαζάρα και η Αϊμάκ. 50% των Αφγανών πολιτων είναι γηγενείς ομιλητές της Νταρί. Μια μεγάλη διασπορά ομιλητών της Τατζίκ δημιουργήθηκε εξαιτίαςτηςπολτικής αστάθειας της κεντρικής Ασίας τα τελευταία χρόνια με σημαντικούς αριθμούς Τατζίκων να βρίσκονται στη Ρωσία, το Καζακστάν και ακόμα μακρύτερα. Η διασποράτων Τατζίκων είναι επίσης αποτέλεσμα της φτωχής οικονομίας του Τατζικιστάν καθώς ετησίως περίπου ένα εκαστομμύριο ανθρώπων εγκαταλείπει το Τατζικιστάν για να βρει δουλειά στη Ρωσία.
Η διάλεκτος προέκυψε από την Περσική, όπως ομιλείται στο Αφγανιστάν και το Ιράν, ως αποτέλεσμα της γεωγραφικής απομόνωσης, της διαδικασίας προτυποποίησης και της επίδρασης της Ρωσίας και των γειτονικών τουρκικών γλωσσών. Η προτυποποιημένη γλώσσα βασίζεται στις βορειοδυτικές διαλέκτους του Τατζίκ, η οποίες έχουν δεχθεί επιδράσεις από τη γειτονική Ουζμπεκική ως αποτέλεσμα γεωγραφικής εγγύτητας. Η Τατζίκ διατηρεί πολυάριθμα αρχαϊκά στοιχεία στο λεξιλόγιό της, την προφορά και τη γραμματική, που έχουν χαθεί στον περσόφωνο κόσμο, εν μέρει εξαιτίας της απομόνωσής της στα βουνά της κεντρικής Ασίας.
Οι σημαντικότερες ιστορικά Τατζίκ/Περσόφωνες πόλεις της κεντρικής Ασίας, η Σαμαρκάνδη και η Μπουχάρα, βρίσκονται στο σημερινό Ουζμπεκιστάν. Στο Ουζμπεκιστάν οι Τατζίκοι αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού των αρχαίων πόλεων Μπουχάρα και Σαμαρκάνδη και βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς στην Επαρχία Σιρξοντάριο στον νότο και κατά μήκος των ανατολικών συνόρων του Ουζμπεκιστάν με το Τατζικιστάν. Στη Σαμαρκάνδη και τη Μπουχάρα σήμερα οι Τατζίκοι αποτελούν αντίστοιχα το 70% και το 90% του συνολικού πληθυσμού.
Επίσημα στατιστικά στοιχεία από το κράτος του Ουζμπεκιστάν αναφέρουν ότι η κοινότητα των Τατζίκων αριθμεί το 5% του συνολικού πληθυσμού του έθνους. Όμως, αυτοί οι αριθμοί δεν αντιπροσωπεύουν την εθνικότητα των Τατζίκων που για διάφορους λόγους επιλέγουν να αυτοπροσδιοριστούν ως Ουζμπέκοι στις απογραφές. Κατά τη διάρκεια της ΕΣΣΔ η "Ουζμπεκοποίηση" γινόταν υπό την επίβλεψη του Σαρόφ Ρασίντοφ, επικεφαλής του Ουζμπεκικού Κομμουνιστικού Κόματος. Οι Τατζίκοι μπορούσαν να επιλέξουν είτε να μείνουν στο Ουζμπεκιστάν και να καταχωριστούν ως Ουζμπέκοι στα διαβατήριά τους ή να φύγουν για τις λιγότερο ανεπτυγμένες αγροτικές περιοχές του ορεινού Τατζικιστάν. Η Ουζμπεκοποίηση έληξε το 1924. Οι ίδιοι οι Τατζίκοι του Ουζμπεκιστάν υπολογίζουν ότι αποτελούν το 25-30% του συνολικού πληθυσμού.
Οι Τατζίκοι αποτελούν το 80% του πληθυσμού του Τατζικιστάν και η περσική γλώσσα κυριαρχεί σε πολλά τμήματα της χώρας. Ορισμένοι Τατζίκοι στο Μπανταξάν στο ΝΑ Τατζικιστάν, όπου είναι γηγενείς οι Παμίρι γλώσσες, είναι δίγλωσσοι. Οι Τατζίκοι είναι επίσης κυρίαρχη εθνική ομάδα στο βόρειο Αφγανιστάν όπως επίσης σε σκορπισμένους θύλακες σε άλλα σημεία της χώρας, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές όπως η Καμπούλ, η Μαζάρ, η Κουντούζ, η Γαζνί και η Χεράτ. Οι Τατζίκοι συνθέτουν περίπου το 25% έως 30% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στο Αφγανιστάν οι διάλεκτοι που ομιλούνται από τους εθνικά Τατζίκους γράφονται με την Περσοαραβική γραφή και αναφέρονται ως Νταρί, μαζί με άλλες διαλέκτους άλλων ομάδων στο Αφγανιστάν όπως η Χαζάρα και η Αϊμάκ. 50% των Αφγανών πολιτων είναι γηγενείς ομιλητές της Νταρί. Μια μεγάλη διασπορά ομιλητών της Τατζίκ δημιουργήθηκε εξαιτίαςτηςπολτικής αστάθειας της κεντρικής Ασίας τα τελευταία χρόνια με σημαντικούς αριθμούς Τατζίκων να βρίσκονται στη Ρωσία, το Καζακστάν και ακόμα μακρύτερα. Η διασποράτων Τατζίκων είναι επίσης αποτέλεσμα της φτωχής οικονομίας του Τατζικιστάν καθώς ετησίως περίπου ένα εκαστομμύριο ανθρώπων εγκαταλείπει το Τατζικιστάν για να βρει δουλειά στη Ρωσία.
Χώρα
-
Ουζμπεκιστάν
Το Ουζμπεκιστάν [], επίσημα η Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν (ουζμπεκικά: O‘zbekiston Respublikasi ή Ўзбекистон Республикаси ) είναι η μόνη διπλά περίκλειστη χώρα στην Κεντρική Ασία. Έχει σύνορα με το Καζακστάν στα δυτικά και βόρεια, με το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν στα ανατολικά, και με το Αφγανιστάν και το Τουρκμενιστάν στα νότια. Πριν το 1991, ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης.
Κάποτε μέρος της Περσικής Αυτοκρατορία των Σασσανιδών και αργότερα της Τιμουριδικής αυτοκρατορίας, η περιοχή κατακτήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από Ουζμπέκους νομάδες, οι οποίοι ομιλούσαν μια Ανατολική τουρκική γλώσσα. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του Ουζμπεκιστάν σήμερα ανήκει στην εθνοτική ομάδα των Ουζμπέκων και ομιλεί την Ουζμπεκική γλώσσα, μια γλώσσα από την οικογένεια των Τουρκικών γλωσσών. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας ζει στις ανατολικές περιφέρειες της χώρας. -
Τατζικιστάν
Η Δημοκρατία του Τατζικιστάν (περσικά: جمهوری تاجیکستان) είναι κράτος στην Κεντρική Ασία. Συνορεύει με το Αφγανιστάν, την Κίνα, το Κιργιστάν, το Πακιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Το Τατζικιστάν ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1917 έως το 1991. Το Τατζικιστάν είναι περιοχή κυρίως ορεινή (το 93% είναι βουνά) κι οι κορυφές της είναι από τις ψηλότερες ολόκληρης της περιοχής (κορυφή Ισμοΐλ Σομόνι 7.495 μ.).
Οι κάτοικοι λέγονται Ταζίκ (Τατζίκοι), είναι ιρανική φυλή και έχουν θρήσκευμα το Ισλάμ (σουνίτες) και αποτελούν το 83% του πληθυσμού. 8% του πληθυσμού είναι Ρώσοι και οι άλλες μειονότητες είναι Ουκρανοί, Γερμανοί, Κιργίζιοι, Τουρκομάνοι κλπ. Έχει πληθυσμό 9.504.000 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2021.