Quechua (taal)
Quechua (ook Quichua, Kichwa/Kechua of Qhiswa/Qheswa - in de eigen spelling benoemd en geschreven als Runa simi of Qhichwa shimi) is een indiaanse taalfamilie en macrotaal zonder bewezen verwanten. De taal wordt gesproken door circa 8-10 miljoen mensen in een gebied dat zich uitstrekt van Zuid-Colombia tot Argentinië, in het bijzonder in Peru (ca. 4,5 miljoen), Ecuador (ca. 1,5 miljoen) en Bolivia (ca. 2,9 miljoen).
Quechua was de belangrijkste voertaal van het Inca-rijk (Tawantinsuyu) in de 15e en 16e eeuw. Het percentage moedertaalsprekers van het Quechua bekeken op de totale bevolking van de Centrale Andes is in de loop der tijd echter sterk afgenomen. Dit komt door de dominantie van het Spaans en Portugees in bijna heel Zuid-Amerika. Quechua wordt geschreven met het Latijnse alfabet in een spelling beïnvloed door het Spaans.
De grote mate van verspreiding van Quechua-varianten over het Andes-gebied wordt vaak toegeschreven aan de Inca's, maar de verschillen tussen de varianten brengen linguïsten tot de conclusie dat de taal al lang voor de relatief late en korte Incaperiode een groot verspreidingsgebied heeft gehad. Het gebied in de buurt van Cuzco, waar de taal zijn naam aan ontleent, is mogelijk zelfs eerst Aymara-gebied geweest, waar pas kort voor de Inca-invasie het Quechua de overhand had gekregen. De Inca's hebben tijdens het eerste deel van hun expansie dus vooral gebieden ingenomen waar toch al Quechua-varianten gesproken werden en hebben er vermoedelijk vooral aan bijgedragen dat zich een lingua franca ontwikkelde die deze weer dichter bij elkaar bracht. Harde uitspraken hierover zijn echter vrijwel onmogelijk omdat er nagenoeg geen overleveringen zijn uit de tijd voor de Spaanse invasie.
Quechua was de belangrijkste voertaal van het Inca-rijk (Tawantinsuyu) in de 15e en 16e eeuw. Het percentage moedertaalsprekers van het Quechua bekeken op de totale bevolking van de Centrale Andes is in de loop der tijd echter sterk afgenomen. Dit komt door de dominantie van het Spaans en Portugees in bijna heel Zuid-Amerika. Quechua wordt geschreven met het Latijnse alfabet in een spelling beïnvloed door het Spaans.
De grote mate van verspreiding van Quechua-varianten over het Andes-gebied wordt vaak toegeschreven aan de Inca's, maar de verschillen tussen de varianten brengen linguïsten tot de conclusie dat de taal al lang voor de relatief late en korte Incaperiode een groot verspreidingsgebied heeft gehad. Het gebied in de buurt van Cuzco, waar de taal zijn naam aan ontleent, is mogelijk zelfs eerst Aymara-gebied geweest, waar pas kort voor de Inca-invasie het Quechua de overhand had gekregen. De Inca's hebben tijdens het eerste deel van hun expansie dus vooral gebieden ingenomen waar toch al Quechua-varianten gesproken werden en hebben er vermoedelijk vooral aan bijgedragen dat zich een lingua franca ontwikkelde die deze weer dichter bij elkaar bracht. Harde uitspraken hierover zijn echter vrijwel onmogelijk omdat er nagenoeg geen overleveringen zijn uit de tijd voor de Spaanse invasie.
Land (geografie)
-
Bolivia
Bolivia (ook Bolivië; Aymara: Wuliwya, Quechua: Bulibiya, Guaraní: Volívia), officieel de Plurinationale Staat Bolivia (Spaans: Estado Plurinacional de Bolivia, Aymara: Wuliwya Suyu, Quechua: Bulibya Mamallaqta, Guaraní: Tetã Volívia) is een republiek in Zuid-Amerika die grenst aan Peru, Brazilië, Paraguay, Argentinië en Chili.
Voorafgaand aan de Europese kolonisatie, was de Andes-regio van Bolivia een deel van het Inca-rijk — de grootste staat in precolumbiaans Amerika. Het Spaanse Rijk veroverde de regio in de 16e eeuw. Tijdens het grootste deel van de Spaanse koloniale periode werd dit gebied Opper-Peru genoemd. Na het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1809 volgde 16 jaar van oorlog alvorens de republiek, genoemd naar Simón Bolívar, op 6 augustus 1825 werd opgericht. Bolivia heeft geworsteld met perioden van politieke instabiliteit, dictaturen en economische ellende. -
Peru
Peru (Spaans: Perú; Quechua en Aymara: Piruw), officieel de Republiek Peru (Spaans: República del Perú), is een land aan de westkust van Zuid-Amerika. Het wordt begrensd door Ecuador en Colombia in het noorden, Brazilië in het oosten van Peru, Bolivia in het zuidoosten, Chili in het zuiden en de Grote Oceaan in het westen.
Voor de komst van de Spaanse veroveraars was Peru het hart van het rijk van de Inca's, waarvan Cuzco de hoofdstad was. Tussen de verovering in 1572 en de onafhankelijkheid in 1821 werd het land door Spanje bestuurd. Vanaf die tijd werd Peru afwisselend door militaire en burgerregeringen bestuurd. Ook wisselden dictators en democratische regeringen elkaar af.