Westerlauwers Fries

Westerlauwers Fries
Westerlauwers Fries (kortweg Fries, in het Fries: Frysk) is het Fries dat gesproken wordt in de Nederlandse provincie Friesland en in enkele dorpen van het Westerkwartier van de provincie Groningen. Deze taal wordt doorgaans Fries genoemd en ook in dit artikel wordt hiermee de Westerlauwerse variant bedoeld. Tot in de late Middeleeuwen werd een oudere vorm van het Westerlauwers Fries ook in delen van Noord-Holland gesproken: op Texel en Wieringen, in West-Friesland en in Waterland. De tegenhanger van het Westerlauwers Fries is het Oosterlauwers Fries, dat tot aan het einde van de middeleeuwen in de Groninger Ommelanden en in Oost-Friesland werd gesproken. De enige daarvan resterende variant, het Saterfries, wordt nog gebruikt in enkele vroeger geïsoleerde dorpen in de gemeente Saterland (tussen Leer en Oldenburg).

Van het Fries bestaat een variant die wordt of werd gesproken langs de Noordzeekust en op de eilanden in de Duitse Bocht tot aan de grens tussen Duitsland en Denemarken. Deze variant staat bekend als het Noord-Fries en valt uiteen in een groot aantal sterk verschillende dialecten die in kleine regio's worden of werden gesproken doordat de gemeenschappen in dit gebied vroeger ten opzichte van elkaar geïsoleerd waren en weinig onderling contact onderhielden.

Het huidige Fries stamt af van het Oudfries, dat een sterke overeenkomst vertoonde met het Oudengels, waarvan enkele overeenkomsten met het Engels nog steeds zijn terug te vinden in het moderne Fries.

De Wet van 2 oktober 2013, houdende regels met betrekking tot het gebruik van de Friese taal in het bestuurlijk verkeer en in het rechtsverkeer (Wet gebruik Friese taal) bepaalt dat de officiële talen in de provincie Friesland het Nederlands en het Fries zijn. Dit wil overigens niet zeggen dat de beide talen op gelijk niveau, op dezelfde wijze en in dezelfde mate gebruikt kunnen worden.

Land (geografie)
  • Nederland
    Nederland is een van de landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland ligt voor het overgrote deel in het noordwesten van Europa, aan de Noordzee. Naast het Europese deel zijn er drie bijzondere gemeenten in de Caribische Zee, die ook wel Caribisch Nederland worden genoemd. Europees Nederland wordt in het zuiden begrensd door België, langs de oostgrens door Duitsland en aan west- en noordzijde door de zee. De hoofdstad van Nederland is Amsterdam, de regeringszetel is Den Haag.

    Nederland heeft een inwonertal van 17.749.262 (27 oktober 2022) en met een oppervlakte van 41.543 km² een bevolkingsdichtheid van 0 inwoners/km². Daarmee is Nederland het op vijftien na dichtst bevolkte land van de wereld; met de kleine stadstaten Monaco, Vaticaanstad en San Marino niet meegerekend is Nederland na Malta het dichtstbevolkte land in Europa. 18,41% van het oppervlak (7.650 km²) bestaat uit water en 81,59% uit land (33.893 km²). De bevolkingsdichtheid exclusief het wateroppervlakte is 0 inwoners/km² (31 januari 2022). Zo'n 27 procent van het land bevindt zich onder zeeniveau. Het land wordt beschermd tegen het water door middel van een systeem van dijken en waterwerken. Door landwinning zijn polders gecreëerd. Bestuurlijk is het land verdeeld in twaalf provincies en circa 350 gemeenten.