Język czeczeński

Język czeczeński
Język czeczeński (czecz., ) – język Czeczenów, zamieszkujących głównie autonomiczną republikę Czeczenii, wchodzącą w skład Federacji Rosyjskiej. Należy do języków nachskich (nachijskich), tworzących podgrupę wśród języków nachsko-dagestańskich (północno-wschodnich) w ramach hipotetycznej wielkiej rodziny języków dene-kaukaskich. Jest to język ergatywny.

Bardzo rozbieżne są dane mówiące o liczbie użytkowników języka czeczeńskiego, co wiąże się przede wszystkim z bardzo skomplikowaną sytuacją w samej Czeczenii oraz niemożnością oszacowania ogromnych strat ludnościowych podczas wojen rosyjsko-czeczeńskich. Według spisu powszechnego, przeprowadzonego w 1989 r. język ten jako ojczysty na terenie byłego ZSRR zadeklarowało 893 tys. osób. Główne grupy użytkowników języka czeczeńskiego koncentrowały się wówczas na terenie republiki autonomicznej Czeczenii, oraz północnych terenach Dagestanu (w okolicach miasta Chasawiurt). Obecnie sytuacja jest o wiele bardziej złożona i choć główna masa użytkowników języka nadal zamieszkuje przede wszystkim Czeczenię, to znacznie powiększyła się emigracja, przede wszystkim do sąsiednich republik Federacji Rosyjskiej (Dagestan, Inguszetia), ale także np. do Moskwy. Wielu Czeczenów szukając azylu udało się na teren Europy Zachodniej. Czeczeni zamieszkują także Gruzję (tzw. Kistowie), Turcję oraz kraje arabskie (Jordania, Syria).

Język czeczeński genetycznie najbliżej spokrewniony jest z językiem inguskim. Językoznawcy wyróżniają osiem dialektów języka czeczeńskiego, a także kilka drobniejszych gwar lokalnych. Różnice między poszczególnymi dialektami nie uniemożliwiają porozumienia między ich użytkownikami.

Pierwszą wyczerpującą pracę poświęconą językowi czeczeńskiemu napisał rosyjski językoznawca i kaukazolog, Piotr Uslar (1816–1875).

Wśród języków kaukaskich czeczeński wyróżnia się bardzo rozbudowanym systemem wokalicznym (samogłoski krótkie, długie, umlautowane, dyftongi, tryftongi, także nosowe), oraz – podobnie jak w przypadku innych języków tej rodziny bardzo skomplikowanym systemem spółgłoskowym (spółgłoski proste, geminowane, ejektywne, faryngalne). Akcent wyrazowy pada zawsze na początkową sylabę wyrazu.

Kraj (państwo)