Język indonezyjski

Język indonezyjski
Język indonezyjski (indonez. ) – język z rodziny austronezyjskiej, od 1949 roku objęty statusem języka urzędowego w Indonezji. Posługuje się nim 197,7 mln mieszkańców tego kraju, z czego dla 42,8 mln osób jest to język ojczysty. W Indonezji język indonezyjski spełnia wszelkie funkcje języka państwowego – jest językiem komunikacji urzędowej, powstaje w nim literatura oraz większość tekstów oficjalnych. Jest używany jako lingua franca wśród różnych grup etnolingwistycznych.

Pojęcie języka indonezyjskiego zostało sformalizowane w konstytucji Republiki Indonezji z 1945 roku. Od momentu uznania suwerenności Indonezji w 1949 r. język ten spełnia rolę języka państwowego. Urósł do rangi języka narodowego i jest określany mianem języka jedności (bahasa persatuan). Większość mieszkańców Indonezji, władających językiem indonezyjskim, posługuje się bowiem również jednym z siedmiuset języków lokalnych, takich jak jawajski, sundajski czy balijski. Indonezyjski stał się jednym z głównych języków Azji Południowo-Wschodniej (pod względem liczby użytkowników i zasięgu użycia).

Literacki język indonezyjski jest zbliżony do odmian języka malajskiego z Malezji, Singapuru i Brunei, odróżnia się natomiast źródłami słownictwa oraz pewnymi cechami wymowy i morfologii. Nie bez znaczenia dla jego odrębności pozostaje również tożsamość narodowa mieszkańców Indonezji, jako czynnik motywujący samodzielny rozwój języka. Ponadto, o ile Indonezja i Malezja dzielą w dużej mierze wspólny (choć nie tożsamy) język standardowy, to sytuacja lingwistyczna komplikuje się w przypadku silniej zróżnicowanych form potocznych i regionalnych.

Indonezyjski charakteryzuje się dużym poziomem dyglosji, tj. znacznym zróżnicowaniem ze względu na sferę użycia. Jednocześnie nie jest pozbawiony wpływów języków lokalnych, które nadają mu dynamiczny i różnorodny charakter. Codzienny indonezyjski czerpie nie tylko z zasobów języka standardowego, ale oferuje też duży repertuar potocznych bądź lokalnych sformułowań i konstrukcji gramatycznych. Znaczną część wpływów o podłożu niemalajskim stanowią wpływy języka jawajskiego, które sięgają zarówno leksyki, jak i elementów potocznej gramatyki.

Z punktu widzenia typologii język indonezyjski wykazuje charakter aglutynacyjny, przy czym w odmianach potocznych pojawiają się cechy izolujące. Akcent pada zwykle na drugą sylabę od końca, a w zdaniu panuje szyk SVO (podmiot orzeczenie dopełnienie). Do jego zapisu służy podstawowy alfabet łaciński, składający się z 26 liter.

W przeciwieństwie do wielu innych języków Azji Południowo-Wschodniej (ale podobnie jak np. filipiński czy inne języki austronezyjskie) indonezyjski nie jest językiem tonalnym.

Indonezja charakteryzuje się złożoną sytuacją językową, polegającą na współistnieniu licznych grup etnicznych i języków regionalnych. Język malajski (pod nazwą „język indonezyjski”) został półoficjalnie ogłoszony językiem narodowym 28 października 1928 w Batavii, kiedy to doszło do złożenia. Deklaracja ta została sformalizowana w konstytucji z 1945 roku. Język malajski pomyślnie zadomowił się jako język urzędowy niepodległej Indonezji (od 1949 r.), a nazwę „język malajski” stopniowo wyparł termin „język indonezyjski”. Język indonezyjski stał się językiem oświaty i środków masowego przekazu, ostatecznie zyskując pierwszeństwo przed innymi znaczącymi językami archipelagu, takimi jak jawajski i sundajski. Przekształcił się także w element tożsamości narodowej Indonezyjczyków, jako byt politycznie i systemowo odrębny od malajskiego z Malezji, Singapuru i Brunei.Istnieje kilka powodów, które miały zadecydować o uczynieniu malajskiego językiem narodowym i państwowym. Wprawdzie malajski nie był w Indonezji językiem dominującym pod względem liczby użytkowników, ale wyróżniał się swoją ekspansją geograficzną oraz historycznym zakorzenieniem w roli lingua franca regionu, sięgającym setek lat wstecz. Język Malajów był bowiem stosowany w handlu i polityce, a od VI wieku służył do kontaktów międzynarodowych w Azji Południowo-Wschodniej. Posługiwało się nim królestwo Śriwidźaja (VII–XI w.) na Sumatrze, a następnie był używany przez państwa Bintan, Tumasik, Malakka i Johore. Jednocześnie malajski nie był na wyspach językiem żadnej uprzywilejowanej grupy społecznej, ani językiem ojczystym dominującego ludu, co miało sprzyjać wyniesieniu go do rangi języka narodowego. Ponadto język malajski, jako język egalitarny, miał być stosunkowo łatwy do przyswojenia dla zróżnicowanej ludności Indonezji. Brak w nim bowiem typowych dla języków Indonezji hierarchicznych poziomów mowy, wyrażanych poprzez zniuansowane słownictwo i afiksy gramatyczne. Jednakże wypromowany standard języka indonezyjskiego został oparty na dialekcie johor-riau, czyli klasycznym języku literackim, nie zaś na powszechniej znanym języku bazarowym, wskutek czego umocniło się rozróżnienie między językiem wysokim (oficjalnym) a niskim (nieformalnym).

W 2010 roku języka indonezyjskiego jako języka ojczystego używało 42,8 miliona ludzi, a jako języka wyuczonego – 156 mln. W sumie liczba osób znających język indonezyjski w Indonezji wynosi 197,7 miliona. Indonezyjski jest używany najczęściej jako język ojczysty w miastach Indonezji, natomiast jako język wyuczony – na terenach wiejskich, gdzie ludność posługuje się jednym z siedmiuset języków regionalnych. Kształcenie, niemal wszystkie państwowe transmisje medialne i inne formy komunikacji oficjalnej, są prowadzone w języku indonezyjskim. Języki regionalne służą natomiast jako nieformalne dopełnienia oficjalnego j. indonezyjskiego, choć niektóre z nich są stosowane w różnych rejestrach, również do celów komunikacji formalnej. Przy współistnieniu innej odmiany j. malajskiego bądź języka regionalnego powstaje kontinuum, na którego jednym krańcu znajduje się lokalny język (jako rejestr nieformalny), na drugim zaś standardowy j. indonezyjski (jako rejestr najbardziej formalny).

Znajomość języka indonezyjskiego jest szerzona przez system edukacji i środki masowego przekazu. Typowi Indonezyjczycy ze starszych pokoleń w domu przyswajali swój lokalny język, a umiejętność posługiwania się indonezyjskim nabywali dopiero w procesie edukacji szkolnej. Jednakże z czasem krajowa sytuacja językowa znacząco się zmieniła. Wraz ze wzrastającą mobilnością upowszechniły się małżeństwa mieszane, stąd też wielu ludzi nie posiadło znajomości żadnego języka lokalnego. W dzisiejszej dobie większość Indonezyjczyków wyrasta w środowisku dwujęzycznym, a kontakt z językiem indonezyjskim mają już we wczesnym dzieciństwie, czyli przed rozpoczęciem formalnej edukacji. Przeważnie uważają się toteż za rodowitych użytkowników tego języka, nawet jeśli w dzieciństwie przyswoili swój język etniczny, używany w obrębie lokalnej społeczności. W odróżnieniu od języków lokalnych, indonezyjski jest szeroko używany w wypowiedziach pisanych, komunikacji ponadregionalnej oraz w sferze oświaty. Bywa preferowany we wszelkiego rodzaju kontaktach formalnych, nawet między członkami tej samej grupy etnicznej.

W Timorze Wschodnim język indonezyjski ma status języka roboczego.
Kraj (państwo)
  • Indonezja
    Indonezja, oficjalnie Republika Indonezji – wyspiarskie państwo unitarne położone w Azji Południowo-Wschodniej oraz w Oceanii, którego stolicą jest Dżakarta. Położona na równiku, między Oceanem Spokojnym a Indyjskim, jest największym krajem wyspiarskim na świecie z ok. 17 tys. wysp. Jest 14. pod względem powierzchni krajem i 7. wliczając tereny morskie. Jest 4. krajem na świecie pod względem liczby ludności, z ponad 275-milionową populacją oraz największą liczbą wyznawców islamu na świecie. Najbardziej zaludnioną wyspę na świecie, Jawę, zamieszkuje ponad połowa ludności kraju.

    Indonezja składa się z setek różnych rodzimych grup etnicznych i językowych, z których największą jest jawajska. Wspólna tożsamość rozwinęła się zgodnie z mottem Bhinneka Tunggal Ika („Jedność w różnorodności”, dosłownie „wielu, ale jeden”), zdefiniowanym przez język narodowy, różnorodność etniczną, pluralizm religijny w populacji muzułmańskiej oraz historię kolonializmu i buntu przeciwko niemu.
  • Timor Wschodni
    Timor Wschodni, Demokratyczna Republika Timoru Wschodniego – państwo na wyspie Timor w Archipelagu Malajskim. Od zachodu graniczy z Indonezją. Do 1975 roku kolonia portugalska pod nazwą Timor Portugalski. W 1976 został anektowany przez Indonezję, która okupowała jego terytorium do 1999. Od 1999 do 2002 pod administracją Organizacji Narodów Zjednoczonych. Niepodległość uzyskał 20 maja 2002 r., stając się jednocześnie pierwszym suwerennym państwem powstałym w XXI w. Obok Filipin jest drugim krajem Azji Południowo-Wschodniej, w którym dominującym wyznaniem jest katolicyzm.

    Terytorium państwa obejmuje głównie wschodnią część wyspy Timor, a także położoną bardziej na zachód eksklawę Oecusse o powierzchni 814 km² oraz dwie niewielkie wyspy Atauro i Jaco. Całkowita lądowa powierzchnia kraju wynosi 15 007 km².