Język samoański

Język samoański
Język samoański (samoański ) – język z grupy języków polinezyjskich z wielkiej rodziny austronezyjskiej, używany przez ok. 415 tys. Samoańczyków, przede wszystkim na pacyficznych wyspach Samoa i Samoa Amerykańskiego, gdzie ma status języka urzędowego. Wiele tysięcy Samoańczyków zamieszkuje również Nową Zelandię (zwłaszcza Auckland), Australię i Hawaje, w większości zachowując swój język.

Język samoański nie wykazuje znaczącego zróżnicowania dialektalnego, lecz istnieją pewne różnice w wymowie i słownictwie pomiędzy odmianą formalną a potoczną. Najważniejsza różnica fonetyczna dotyczy regularnych odpowiedników głosek „t” (styl formalny) i „k” (styl potoczny) oraz „n” (styl formalny) i „g” (wymowa /ŋ/ – styl potoczny). Przykładowo: „matka”: styl formalny tinā, styl potoczny kigā. W piśmie tradycyjnie stosuje się styl formalny.

Jest zapisywany alfabetem łacińskim.

Kraj (państwo)
  • Samoa Amerykańskie
    Samoa Amerykańskie, Terytorium Samoa Amerykańskiego (ang. American Samoa, Territory of American Samoa; samoa. Amerika Samoa, Teritori o Amerika Samoa) – terytorium nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych zajmujące wschodnią część Wysp Samoa oraz wyspę Swains na Oceanie Spokojnym. Zachodnią część wysp zajmuje niepodległe państwo Samoa (dawniej Samoa Zachodnie).

    Samoa Amerykańskie jest terytorium nieinkorporowanym Stanów Zjednoczonych. Funkcjonuje jako demokracja parlamentarna z własną konstytucją ustanowioną w 1966. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament, a wykonawczą rząd, na którego czele stoi gubernator wybierany w wyborach powszechnych. Terytorium administrowane jest przez amerykański Urząd Spraw Wyspiarskich (ang. Office of Insular Affairs) przy Departamencie Zasobów Wewnętrznych.
  • Tuvalu
    Tuvalu lub Tuwalu (dawniej: Terytorium Tuvalu, Wyspy Ellice) – państwo położone na Oceanie Spokojnym w zachodniej Polinezji (na północ od Fidżi), Tuvalu tworzy archipelag po angielsku zwany Tuvalu Islands (dawne nazwy angielskie to Lagoon Islands i Ellice Islands), po polsku zaś Wyspami Lagunowymi.

    Wyspy Ellice zostały zasiedlone w V wieku n.e. Po raz pierwszy odkryte przez Europejczyków w 1568 (Hiszpan Alvaro Mendana de Neyra). Odkryte ponownie w 1764 przez Brytyjczyka Johna Byrona. Od 1877 pod zarządem Brytyjskiej Wysokiej Komisji Zachodniego Pacyfiku. Od 1892 stanowiły najpierw część protektoratu, a potem od 1916 część kolonii o nazwie Wyspy Gilberta i Lagunowe. W latach 1942–1943 okupowane przez Japonię, potem zajęte przez wojska USA. W 1975 Wyspy Ellice wydzieliły się jako samodzielna kolonia (po referendum w 1974), a 3 lata później (1 października 1978) ogłosiły swą niezależność od Wielkiej Brytanii i zmieniły nazwę na Tuvalu. Tuvalu stało się członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth). Od 2000 członek ONZ, w 2008 po raz pierwszy uczestniczyło w igrzyskach olimpijskich.
  • Wyspy Samoa
    Wyspy Samoa – grupa 14 wysp wulkanicznych na Oceanie Spokojnym, w Polinezji. Wulkan na wyspie Savaiʻi jest czynny. Główne wyspy to: Savaiʻi, Upolu, Tutuila i wyspy Manuʻa. Archipelag jest podzielony pomiędzy niepodległe państwo Samoa i Samoa Amerykańskie, zależne od Stanów Zjednoczonych.

    Powierzchnia wysp wynosi 3028 km², zamieszkuje je 208 tys. osób (1993). Największym miastem jest Apia (32 tys. mieszkańców w 1986). Ludność Samoa zajmuje się głównie uprawą palmy kokosowej (kopra), kakao, bananów, kukurydzy, ryżu. Znaczącą rolę odgrywa także turystyka – Samoa jest corocznie odwiedzane przez blisko 100 tysięcy turystów.