Αλβανική γλώσσα
Η αλβανική γλώσσα (Αλβανικά: gjuha shqipe), κοινώς και ως τα Αλβανικά (Αλβανικά: Shqipja) είναι γλώσσα που ομιλείται από περίπου 7,6 εκατομμύρια κατοίκους ως επί το πλείστον στα δυτικά της Βαλκανικής χερσονήσου σε χώρες όπως η Αλβανία (μητρική), Κόσοβο (μητρική), Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία (συνεπίσημη γλώσσα από το 2019, ομιλείται κυρίως στις περιοχές Τέτοβο, Γκόστιβαρ, Δίβρη και τα Σκόπια), ενώ περιστασιακώς ακούγεται και στην Ελλάδα (λόγω του ότι υπάρχει σημαντική αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα), στη νοτιοανατολική Ευρώπη, και από ένα μικρό αριθμό κατοίκων της Απουλίας, της Καλαβρίας και της Σικελίας στη νότια Ιταλία.
Με εξαίρεση ένα, μέχρι τώρα μη εξακριβωμένο χειρόγραφο το οποίο φέρεται εν ονόματι "Θεοδώρου της Σκόδρας" (πιθανό να χρονολογείται περί το 1210 ), καθώς και ορισμένες γραμμές στο χειρόγραφο Bellifortis, αυτά αν και υπό αμφισβήτηση έχουν προταθεί στις μαρτυρίες της Αλβανικής. Ενώ κατά κύριο λόγο, η πρώτη επιβεβαιωμένη, γραπτή μαρτυρία της Αλβανικής προέρχεται από γράμμα του αρχιεπισκόπου του Δυρραχίου Παύλου Αγγέλου (Paulus Angelus, στα Αλβανικά Pal Engjëll) το οποίο χρονολογείται στα 1462.
Το παλαιότερο γνωστό τυπογραφημένο βιβλίο στα Αλβανικά είναι το Μεσάρι (Meshari) ή σύνοψη θείας λειτουργίας, γραμμένο από τον Γκιον Μπουζούκου (Gjon Buzuku), καθολικό ιερέα, το 1555.
Το πρώτο Αλβανικό σχολείο θεωρείται πως άνοιξε από τους Φραγκισκανούς το 1638 στο Πδαν (Pdhane). Η αλβανική γλώσσα έχει δανειστεί ένα πολύ μεγάλο αριθμό λέξεων όλως προερχόμενο από γειτονικές γλώσσες και όχι μόνο, κάτι που δυσκόλεψε την αρχική κατάταξη της ως ξεχωριστής, Ινδοευρωπαϊκής γλώσσας.
Τη δεκαετία του 1850 τα Αλβανικά συμπεριλήφθησαν στις Ινδο-Ευρωπαϊκές γλώσσες και αποτελούν ξεχωριστό κλάδο στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια. Η Αλβανική είναι πιθανό να δανείζεται στοιχεία κάποιας γλώσσας προερχόμενης και από τη Μεσοποταμία, επίσης πιθανόν να δανείζεται και κάποια στοιχεία από προγενέστερες αρχαίες Βαλκανικές γλώσσες, ενώ επίσης, όχι βέβαιον και λόγω χρονικής ασυμφωνίας, το αν δανείζεται και στοιχεία της Ιλλυρικής ή της Θρακικής. Δεδομένου του ότι αυτό δεν μπορεί να τεκμηριωθεί ιστορικά, λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων για τα αρχαία Ιλλυρικά και Θρακικά.
Τα Αλβανικά χωρίζονται κατά βάση σε δύο κύριες διαλέκτους: α) την Γκεγκική ομάδα, στη βόρεια Αλβανία, το Κόσοβο και τη δυτική Βόρεια Μακεδονία, και β) την Τοσκική ομάδα, στη νότια και κεντρική Αλβανία. Από την Τοσκική πιθανόν να δανείζεται στοιχεία και η Αρβανιτική της Ελλάδας καθώς και η Αρμπερές (Αrbëreshë) της νότιας Ιταλίας.
Η επίσημη αλβανική γλώσσα είναι αποτέλεσμα συνόλου στοιχείων και των δύο διαλέκτων (Γκεγκική και την Τοσκική). Τα Αλβανικά έγιναν αποδεκτά επίσης και στις επίσημες γλώσσες του Κοσόβου και της Βόρειας Μακεδονίας, καθώς και στις επίσημες γλώσσες μαζί με τα Σερβικά / Μαυροβουνιακά της πόλεως Ουλτσίν του Μαυροβουνίου, η οποία συνορεύει νοτιοδυτικά της Αλβανίας, λόγω της πλειοψηφίας κατοίκων αλβανικής καταγωγής στη συγκεκριμένη πόλη.
Η Αλβανική αναγνωρίσθηκε ως Επίσημη γλώσσα αφού καθιερώθηκε το 1908 στο Συνέδριο του Μοναστηριού και έχει 36 γράμματα.
Η επίσημη αλβανική γλώσσα χρησιμοποιεί κατά βάση το λατινικό αλφάβητο με κάποιες εν μέρει διαφοροποιήσεις (είτε στα γράμματα είτε στη χρήση συμβόλων), λόγω της πολυποικιλότητας καταγωγής.
Η αλβανική γλώσσα κατατάσσεται στις Ινδοευρωπαϊκές απομονωμένες γλώσσες.
Με εξαίρεση ένα, μέχρι τώρα μη εξακριβωμένο χειρόγραφο το οποίο φέρεται εν ονόματι "Θεοδώρου της Σκόδρας" (πιθανό να χρονολογείται περί το 1210 ), καθώς και ορισμένες γραμμές στο χειρόγραφο Bellifortis, αυτά αν και υπό αμφισβήτηση έχουν προταθεί στις μαρτυρίες της Αλβανικής. Ενώ κατά κύριο λόγο, η πρώτη επιβεβαιωμένη, γραπτή μαρτυρία της Αλβανικής προέρχεται από γράμμα του αρχιεπισκόπου του Δυρραχίου Παύλου Αγγέλου (Paulus Angelus, στα Αλβανικά Pal Engjëll) το οποίο χρονολογείται στα 1462.
Το παλαιότερο γνωστό τυπογραφημένο βιβλίο στα Αλβανικά είναι το Μεσάρι (Meshari) ή σύνοψη θείας λειτουργίας, γραμμένο από τον Γκιον Μπουζούκου (Gjon Buzuku), καθολικό ιερέα, το 1555.
Το πρώτο Αλβανικό σχολείο θεωρείται πως άνοιξε από τους Φραγκισκανούς το 1638 στο Πδαν (Pdhane). Η αλβανική γλώσσα έχει δανειστεί ένα πολύ μεγάλο αριθμό λέξεων όλως προερχόμενο από γειτονικές γλώσσες και όχι μόνο, κάτι που δυσκόλεψε την αρχική κατάταξη της ως ξεχωριστής, Ινδοευρωπαϊκής γλώσσας.
Τη δεκαετία του 1850 τα Αλβανικά συμπεριλήφθησαν στις Ινδο-Ευρωπαϊκές γλώσσες και αποτελούν ξεχωριστό κλάδο στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια. Η Αλβανική είναι πιθανό να δανείζεται στοιχεία κάποιας γλώσσας προερχόμενης και από τη Μεσοποταμία, επίσης πιθανόν να δανείζεται και κάποια στοιχεία από προγενέστερες αρχαίες Βαλκανικές γλώσσες, ενώ επίσης, όχι βέβαιον και λόγω χρονικής ασυμφωνίας, το αν δανείζεται και στοιχεία της Ιλλυρικής ή της Θρακικής. Δεδομένου του ότι αυτό δεν μπορεί να τεκμηριωθεί ιστορικά, λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων για τα αρχαία Ιλλυρικά και Θρακικά.
Τα Αλβανικά χωρίζονται κατά βάση σε δύο κύριες διαλέκτους: α) την Γκεγκική ομάδα, στη βόρεια Αλβανία, το Κόσοβο και τη δυτική Βόρεια Μακεδονία, και β) την Τοσκική ομάδα, στη νότια και κεντρική Αλβανία. Από την Τοσκική πιθανόν να δανείζεται στοιχεία και η Αρβανιτική της Ελλάδας καθώς και η Αρμπερές (Αrbëreshë) της νότιας Ιταλίας.
Η επίσημη αλβανική γλώσσα είναι αποτέλεσμα συνόλου στοιχείων και των δύο διαλέκτων (Γκεγκική και την Τοσκική). Τα Αλβανικά έγιναν αποδεκτά επίσης και στις επίσημες γλώσσες του Κοσόβου και της Βόρειας Μακεδονίας, καθώς και στις επίσημες γλώσσες μαζί με τα Σερβικά / Μαυροβουνιακά της πόλεως Ουλτσίν του Μαυροβουνίου, η οποία συνορεύει νοτιοδυτικά της Αλβανίας, λόγω της πλειοψηφίας κατοίκων αλβανικής καταγωγής στη συγκεκριμένη πόλη.
Η Αλβανική αναγνωρίσθηκε ως Επίσημη γλώσσα αφού καθιερώθηκε το 1908 στο Συνέδριο του Μοναστηριού και έχει 36 γράμματα.
Η επίσημη αλβανική γλώσσα χρησιμοποιεί κατά βάση το λατινικό αλφάβητο με κάποιες εν μέρει διαφοροποιήσεις (είτε στα γράμματα είτε στη χρήση συμβόλων), λόγω της πολυποικιλότητας καταγωγής.
Η αλβανική γλώσσα κατατάσσεται στις Ινδοευρωπαϊκές απομονωμένες γλώσσες.
Χώρα
-
Αλβανία
Η Αλβανία (αλβανικά: Shqipëria), γνωστή επισήμως ως Δημοκρατία της Αλβανίας (αλβανικά: Republika e Shqipërisë ) είναι βαλκανική χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Συνορεύει βόρεια και βορειοδυτικά με το Μαυροβούνιο, βορειοανατολικά με το Κοσσυφοπέδιο, ανατολικά με τη Βόρεια Μακεδονία και νότια με την Ελλάδα. Βρέχεται από την Αδριατική θάλασσα δυτικά, και το Ιόνιο πέλαγος νοτιοδυτικά. Απέχει λιγότερο από 72 χλμ. από την Ιταλία μέσω του Πορθμού του Οτράντο που συνδέει την Αδριατική με το Ιόνιο Πέλαγος.
Η Αλβανία είναι μέλος του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ, του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης και είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης για τη Μεσόγειο. Η Αλβανία είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η χώρα έκανε επίσημη αίτηση για ένταξη στην ΕΕ στις 28 Απριλίου 2009 και έλαβε καθεστώς επίσημης υποψήφιας στις 24 Ιουνίου 2014. -
Βόρεια Μακεδονία
Η Βόρεια Μακεδονία, επίσημα Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, είναι χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης με πρωτεύουσα τα Σκόπια. Πριν το 2019 ήταν μέλος του ΟΗΕ ως πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (για συντομία πΓΔΜ) ενώ αναγνωριζόταν κυρίως με το πρώην συνταγματικό της όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας ή απλώς στην καθομιλουμένη διεθνώς Μακεδονία. Είναι ένα από τα διάδοχα κράτη της Γιουγκοσλαβίας από την οποία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1991.
Βρίσκεται στα Κεντρικά Βαλκάνια και καταλαμβάνει συνολική έκταση 25.333 τετραγωνικών χιλιομέτρων (ξηρά: 24.858 τ.χλμ., ύδατα: 477 τ.χλμ.). Είναι περίκλειστη χώρα και συνορεύει με το Κόσοβο στα βορειοδυτικά, τη Σερβία στα βόρεια, τη Βουλγαρία στα ανατολικά, την Ελλάδα στα νότια και την Αλβανία στα δυτικά. Αποτελεί περίπου το βορειοδυτικό τρίτο της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Η γεωγραφία της χώρας καθορίζεται πρωτίστως από βουνά, κοιλάδες και ποτάμια. Στην πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη Σκόπια ζει περίπου το ένα τέταρτο των 2,06 εκατομμυρίων κατοίκων. Η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Σλαβομακεδόνες, ένας νότιος Σλαβικός λαός. Οι Αλβανοί αποτελούν μια σημαντική πληθυσμιακή ομάδα, περίπου 25% του πληθυσμού της χώρας, ακολουθούμενοι από Τούρκους, Σέρβους, Ρομά και άλλες μικρότερες μειονότητες. -
Κοσσυφοπέδιο
Το Κόσοβο ή Κοσσυφοπέδιο (αλβανικά: Kosova, σερβικά: Косово) είναι αμφισβητούμενη περιοχή και μερικώς αναγνωρισμένο κράτος στα Βαλκάνια.
Ανακήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία τον Φεβρουάριο του 2008, με το όνομα Δημοκρατία του Κοσόβου. -
Μαυροβούνιο
Το Μαυροβούνιο (μαυροβουνιακά: Црна Гора / Crna Gora) είναι χώρα στη νοτιοανατολική Ευρώπη, όπου αποτελεί ανεξάρτητο κράτος από το 2006, με πληθυσμό 617.683 κατοίκους σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2021. Έχει ακτές στην Αδριατική θάλασσα στα νοτιοδυτικά και συνορεύει με την Κροατία στα δυτικά, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στα βορειοδυτικά, τη Σερβία στα ανατολικά και την Αλβανία στα νότια. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι η Ποντγκόριτσα, ενώ η Τσέτινιε (Κετίγνη) λογίζεται ως συμπρωτεύουσα και χαρακτηρίζεται ως Prijestonica, που σημαίνει η πρώην «Βασιλική Πρωτεύουσα».
Τον 9ο αιώνα υπήρχαν τρία σλαβικά πριγκιπάτα στο έδαφος του Μαυροβουνίου: η Ντούκλια, που αντιστοιχεί περίπου στο νότιο μισό, η Τραβουνία στα δυτικά και η Ράσκα στα βόρεια. Το 1042 μ.Χ. ο Άρχων Στέφαν Βόισλαβ ηγήθηκε μιας επανάστασης που είχε ως αποτέλεσμα την ανεξαρτησία της Ντούκλια και την εγκαθίδρυση της δυναστείας Βοϊσλάβλιεβιτς. Η Ντούκλια έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της υπό το γιο του Βόισλαβ Μιχαήλο (1046-81).