Χάρτης - Βρετάνη (Bretagne)

Η Βρετάνη αποτελεί μια ιστορική, γεωγραφική και πολιτισμική οντότητα (συχνά αποκαλείται και "ιστορική Βρετάνη" ώστε να διαφοροποιείται από τη διοικητική περιοχή της Βρετάνης. Είναι μια χερσόνησος, στο δυτικό άκρο της Γαλλίας, η οποία βρίσκεται μεταξύ της Μάγχης στα βόρεια, της Κελτικής θάλασσας και της Ιρουάζ στα δυτικά και του Κόλπου της Γασκόνης στα νότια. Με τη διάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, γνώρισε σημαντική αύξηση στον πληθυσμό της, λόγω της μαζικής μετανάστευσης νησιωτικών Βρετόνων σε αυτό το τμήμα της παλαιάς κελτικής Αρμορικής. Αυτοί ίδρυσαν βασίλειο κατά τον 9ο αιώνα, το οποίο, στη συνέχεια, έγινε δουκάτο εξαρτώμενο από το Βασίλειο της Γαλλίας. Ενωμένο με το Γαλλικό Στέμμα το 1532, αποτέλεσε τμήμα των βασιλικών κτήσεων και αποτέλεσε, από διοικητικής άποψης, ένα στρατιωτικό καθεστώς, μια κυβέρνηση (την Κυβέρνηση της Ρεν), και, από τελωνειακής άποψης, μία «εμπορική επαρχία», μέχρι και τον διοικητικό της αφανισμό το 1790 και τη διαίρεσή της σε πέντε νομούς: Κοτ-ντυ-Νορ, Φινιστέρ, Ιλ-ε-Βιλαίν, Λουάρ-Ανφεριέρ και Μορμπιάν. Η Βρετάνη διαθέτει μια ισχυρή εθνική ταυτότητα, η οποία, όμως, είναι ακόμη αμφισβητήσιμη.

Κάτοικοί της είναι οι Βρετόνοι, είτε πρόκειται για την παλαιά ιστορική επαρχία είτε για τη σημερινή διοικητική περιοχή. Η βρετονική ονομασία της, Breizh (χωρίς άρθρο, με προφορά ως [brɛjs] στη βρετονική διάλεκτο KLT, [brɛχ] στη βρετονική διάλεκτο του Βαννεταί), ορθογραφείται με τον δίφθογγο «ZH» ώστε να γίνει το "πάντρεμα", με αυτό τον τρόπο, της παλαιάς γραφής που χρησιμοποιούνταν στο Βορρά και στη Δύση (Breiz) με αυτή του Νότου (Breih). Το «Breizh» συντομογραφείται και ως BZH. Στα γκάλο, την έτερη παραδοσιακή γλώσσα της Βρετάνης, η ονομασία της περιοχής είναι Bertaèyn.

Η ονομασία Βρετάνη ορίζει επίσης μία γαλλική περιφέρεια, η οποία αποτελείται από τέσσερις νομούς. Ο νομός της Λουάρ-Ατλαντίκ, αν και ιστορικά βρετονικός, αποτελεί, σήμερα, τμήμα της περιφέρειας της Χώρας του Λίγηρα, ενώ το ζήτημα της επανένωσής της με την περιφέρεια της Βρετάνης αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων.

Το όνομα « Βρετάνη » προέρχεται από το λατινικό Brittania (εκείνη την εποχή γραφόταν σπανιότερα ως Britannia) που σημαίνει « η χώρα των Βρετόνων ». Αυτός ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τον 1ο μ.Χ. αιώνα, μόλις, από τους Ρωμαίους για τον ορισμό της νησιωτικής Βρετάνης, και πιο συγκεκριμένα της ρωμαϊκής επαρχίας που εκτεινόταν από τα νότια του νησιού μέχρι τα αμυντικά τείχη στα βόρεια (το Τείχος του Αγκρίκολα, το Τείχος του Αδριανού και αργότερα το Τείχος του Αντωνίνου). Ο λατινικός όρος προήλθε, με τη σειρά του, από τον ελληνικό όρο που χρησιμοποίησε ο εξερευνητής Πυθέας ο Μασσαλιώτης για τον ορισμό του συνόλου των βορείων νήσων που ανακάλυψε κατά το 320 π.Χ. περίπου (συμπεριλαμβανομένης, λογικά, και της Ισλανδίας) : Πρεττανική ή Βρεττανίαι. Κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα, ο Διόδωρος Σικελιώτης υιοθέτησε τον όρο Πρεττανία, ενώ ο Στράβων χρησιμοποίησε τον όρο Βρεττανία. Ο Μαρκιανός ο Ηρακλειώτης, στο έργο του με τίτλο Periplus maris exteri («Περίπλους της έξω θαλάσσης») κάνει αναφορά για «πρεττανικές νήσους» (αἱ Πρεττανικαὶ νῆσοι).

Οι κάτοικοι της Πρεττανικής ονομάζονταν Πρεττανοί, Pritteni ή Prettani, λογικά κέλτικη ονομασία, ενδεχομένως αυτή που χρησιμοποιείτο από τους Γαλάτες για τον ορισμό των κατοίκων των νήσων. Από αυτό τον όρο προέρχεται η ουαλική λέξη Prydain (στα μέσα ουαλικά Prydein) που ορίζει τη Βρετάνη (τη νήσο της Βρετάνης). Συγγένεια μπορεί να υπάρχει, ενδεχομένως, και με τον όρο Breifne, ο οποίος όριζε ένα ιρλανδικό βασίλειο κατά τον Μεσαίωνα.

Μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και καθώς, σταθερά, οι Βρετόνοι εγκαθίσταντο στα ηπειρωτικά, στην περιοχή της Αρμορικής, η ονομασία της πατρίδας καταγωγής τους πήρε τη θέση αυτής της παλαιάς περιοχής της Αρμορικής, χωρίς, ωστόσο, να την αντικαταστήσει πλήρως. Επικράτησε οριστικά στα τέλη του 6ου αιώνα και, πιθανώς, από τα τέλη, κιόλας, του 5ου αιώνα. Γινόταν λόγος, τότε, για Britannia Minor ή Britannia για τον ορισμό των εδαφών που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Βρετόνων.

Το « Breizh », η βρετονική ονομασία της Βρετάνης, προέρχεται από τον παλαιό όρο Brittia.

Ο όρος « Αρμορική » χρησιμοποιείται συχνά για τον ορισμό της Βρετάνης κι αυτό παρά το γεγονός πως, αρχικά, αυτός όριζε μία, κατά πολύ, μεγαλύτερη εδαφική οντότητα. Εικάζεται ότι προήλθε από το γαλατικό aremorica που σήμαινε « κοντά στη θάλασσα ». Η συγγένεια με το βρετονικό ar mor (η θάλασσα) χρονολογείται από εκείνη την εποχή. Μία τρίτη ονομασία, Letauia (στα ελληνικά « Λεταβία ») χρησιμοποιήθηκε μέχρι και τον 11ο και τον 12ο αιώνα. Προήλθε από μια κελτική ρίζα, η οποία σήμαινε « πλατύ και ίσιο », « εκτείνομαι », « αναπτύσσω » και συναντάται, σήμερα, στην ουαλική λέξη Llydaw που ορίζει την ηπειρωτική Βρετάνη.