Χάρτης - Καταλονία (Catalunya)

Η Καταλονία ή Καταλωνία (καταλανικά: Catalunya, οξιτανικά: Catalonha, ισπανικά: Cataluña) είναι περιφέρεια της Ισπανίας. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερή της πόλη είναι η Βαρκελώνη ενώ ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 7.512.982 κατοίκους. Έχει τρεις επίσημες γλώσσες: τα καταλανικά, τα ισπανικά και τα αρανικά. Το έδαφος της Καταλονίας καλύπτει 32.114 τ.χλμ. στο βορειοανατολικό άκρο της Ισπανίας και συνορεύει βόρεια με τη Γαλλία και την Ανδόρρα. Περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών του πρώην Πριγκιπάτου της Καταλωνίας, το βόρειο τμήμα του οποίου ανήκει από το 1659 στη Γαλλία.

Διοικητικά χωρίζεται σε τέσσερις επαρχίες που έχουν ως πρωτεύουσες τις τέσσερις μεγαλύτερές πόλεις: Βαρκελώνη, Λιέιδα, Ταραγόνα και Ζιρόνα. Ως Αυτοδιοίκητη Περιφέρεια απολαμβάνει ιδιαίτερη αυτονομία σε θέματα εκπαίδευσης, πολιτισμού και οικονομικής διαχείρισης. Έχει δικό της κοινοβούλιο και περιφερειακή κυβέρνηση, τη Ζενεραλιτάτ της Καταλονίας.

Οι Καταλανοί αποτελούν κοινότητα με βαθειά ιστορία και παράδοση που ξεκινά ήδη από τον 10ο αιώνα μ.Χ. όταν οι κομητείες της βόρειας και κεντρικής Καταλονίας ανεξαρτητοποιήθηκαν από το Φραγκικό Βασίλειο και, πρωτοστατούσης της Κομητείας της Βαρκελώνης, ξεκίνησαν μια πορεία που τους έκανε να εδραιωθούν ως σημαντική δύναμη της ευρύτερης λεκάνης της Μεσογείου. Με την ένωση του Οίκου της Βαρκελώνης με το Στέμμα της Αραγώνας το 1137 έφεραν εις πέρας την κατάκτηση της περιοχής της Βαλένθια, των Βαλεαρίδων, της Σαρδηνίας, της Σικελίας και την εγκαθίδρυση του Δουκάτου των Αθηνών και της Νεοπάτρας, εξάγοντας τη γλώσσα τους και κερδίζοντας ηγεμονική θέση στο εμπόριο, παράλληλα με την άνθιση των καταλανικών γραμμάτων. Ωστόσο η εξαφάνιση του καταλανικού Οίκου της Βαρκελώνης (1410), ο Καταλανικός Εμφύλιος (1462-1472) και η συγκρότηση της Ισπανικής Μοναρχίας με βάση το οικονομικά ισχυρότερο Βασίλειο της Καστίλης έφεραν την παρακμή και τον παραγκωνισμό της περιοχής. Η πολεμική που εξαπέλυσαν οι ολοένα και πιο συγκεντρωτικοί Ισπανοί μονάρχες εναντίον των καταλανικών νόμων και γλώσσας προκάλεσε τον Πόλεμο των Θεριστών (1640-1652), κατά το τέλος του οποίου αποδόθηκε η Βόρεια Καταλονία στη Γαλλία. Οι επιδιώξεις της ισπανικής μοναρχίας στην εν λόγω περιοχή καρποφόρησαν μετά τη νίκη του Φιλίππου Ε΄ στον πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής και την επιβολή των νόμων της Καστίλης.

Σταδιακά, και παρά την επίσημη καταδίωξη των καταλανικών από το Ισπανικό κράτος, η Καταλονία επανέκαμψε και παρά την κατοχή της από το Ναπολέοντα (1808-1814) και τους Καρλικούς Πολέμους (κατά διαστήματα μεταξύ 1833 και 1876) επέδειξε μεγάλη οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη. Με την Καταλανική Αναγέννηση (Renaixença) ανανεώθηκε και πολιτισμικά, πράγμα που οδήγησε στη γέννηση του κινήματος του καταλανικού εθνικισμού στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Η ισχυροποίησή του πέτυχε το 1914 την ίδρυση της Ένωσης των Τεσσάρων Επαρχιών της Καταλονίας (Mancomunitat de Catalunya) και την εκ νέου σύσταση της Ζενεραλιτάτ, που ακυρώθηκε ωστόσο μετά τη νίκη των στρατευμάτων του στρατηγού Φράνκο κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο (1936-1939). Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας που ακολούθησε (1939-1975), η καταλανική ταυτότητα υπονομεύθηκε αλλά με την επάνοδο της δημοκρατίας η Καταλονία αναγνωρίστηκε ως ιστορική εθνότητα της Ισπανίας και σταδιακά αποκαταστάθηκε η γλωσσική και πολιτισμική της κανονικότητα. Έκτοτε ο καταλανικός εθνικισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ισπανίας, με ένα ποσοστό των Καταλανών να θεωρούν τον εαυτό τους διαφορετικό έθνος από τους Ισπανούς και να επιθυμούν τη δημιουργία ανεξάρτητου καταλανικού κράτους.

Η Καταλονία δεν αποτελεί μια εννιαία μορφολογική ενότητα. Αντίθετα, το ανάγλυφό της μοιράζεται μεταξύ τριών μορφολογικών ενοτήτων: τα Πυρηναία, το Κεντρικό Καταλανικό Βύθισμα που είναι επέκταση του αντίστοιχου του Έβρου και τη μεσογειακή ζώνη που ορίζεται από το Παράκτιο ορογραφικό σύστημα.