Kaart (cartografie) - Catalonië (Catalunya)

Catalonië (Catalaans: Catalunya, Spaans: Cataluña, Aranees (Occitaans): Catalonha) is een van de zeventien Spaanse autonome gemeenschappen in het noordoosten van het Iberisch Schiereiland.

De hoofdstad van Catalonië is Barcelona. De regio ligt aan de kust van de Middellandse Zee en heeft een kustlijn van 580 kilometer die bestaat uit de Costa Brava, de Costa del Maresme, de Costa del Garraf en de Costa Daurada. De regio grenst in het zuiden aan de Comunidad Valenciana, in het westen aan Aragón en in het noorden aan Frankrijk en Andorra. Historisch gezien behoort ook de Franse regio Roussillon tot het vorstendom Catalonië.

De Spaanse autonome gemeenschap Catalonië heeft een inwonertal van meer dan 7,5 miljoen inwoners. De regio heeft een sterk ontwikkelde eigen identiteit, door zijn statuut van autonomie (de regionale grondwet) wordt het erkend als natie binnen het land Spanje. Catalonië heeft drie officiële talen: Catalaans, Spaans en Aranees (Occitaans), het gebruik van de Catalaanse taal wordt door de regionale regering sterk gepromoot. De Catalaanse Nationale Feestdag wordt gevierd op 11 september.

De constitutionele status van de regio is sinds een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring op 27 oktober 2017 onderwerp van geschil tussen het koninkrijk Spanje, waarvan Catalonië een autonome gemeenschap is, en de Generalitat de Catalunya, die Catalonië graag als een onafhankelijke republiek zou willen zien. Als reactie op deze onafhankelijkheidsverklaring stelde de Spaanse wetgever artikel 155 van de grondwet in werking, waarmee de Catalaanse autonomie werd opgeschort.

Het gebied dat nu bekendstaat als Catalonië, is net als de rest van het Iberisch Schiereiland overheerst door vele volkeren: de Grieken, Carthagenen, Romeinen, Visigoten, Moren en ook de Fransen gedurende enkele korte periodes.

De Catalaanse cultuur ontstond in de middeleeuwen, onder heerschappij van de graven van Barcelona en het koninkrijk Aragon. Catalonië was een belangrijke maritieme macht en breidde door handel en strijd het Rijk van Catalonië en Aragon uit met de Comunitat Valenciana, de Balearen, het zuiden van Italië, Sardinië, Sicilië en delen van Griekenland. Op hetzelfde moment ontwikkelde het vorstendom Catalonië een complex institutioneel en politiek systeem, gebaseerd op het concept van een pact tussen de Corts (Staten) van Catalonië (een van de eerste parlementaire organen van Europa) en de koning. De koninklijke macht werd ingeperkt: vanaf 1283 kon de koning geen wetten (Constitucions catalanes) uitvaardigen zonder de goedkeuring van de Corts.

In 1469 trouwden koningin Isabella I en koning Ferdinand II van Aragon. Castilië en Catalonië/Aragon werden echter niet in één groot koninkrijk Spanje verenigd. De Catalanen hielden hun eigen wetten, maar deze zelfstandigheid verdween langzaam maar zeker. Catalonië verloor een groot aantal oorlogen, waardoor de macht steeds meer in Madrid gecentraliseerd werd. Het belangrijkste verlies was de Spaanse Successieoorlog na het overlijden van koning Karel II van Spanje in 1700. In 1640 komen de Catalanen in opstand tegen Spanje, die pas neergeslagen wordt in 1652. In 1659 verliest Catalonië definitief Rosselló en een deel van Cerdanya aan koninkrijk Frankrijk door de Vrede van de Pyreneeën. Deze gebieden werden de provincie Roussillon. De Catalanen wilden toen een lid van de Oostenrijkse Habsburg-dynastie als opvolger, terwijl koning Karel II voor het Franse huis Bourbon gekozen had. De Catalaanse troepen werden echter gedwongen tot overgave op 11 september 1714 en Filips V werd de nieuwe koning van het land. Kort daarna werden alle Catalaanse politieke instituten en het Catalaans door hem verboden en kwam Catalonië onder militair gezag van de nieuwe koning.

In de tweede helft van de 19e eeuw werd Catalonië een belangrijk industrieel centrum. Het waren roerige tijden met bloedige confrontaties zoals de Tragische week in 1909. Desalniettemin kreeg de welvarende regio tijdens de Tweede Spaanse Republiek, opgericht in 1931, meer autonomie door middel van een officieel statuut. Bij de oktoberopstand in 1934 verklaarde Catalonië zich onafhankelijk. Deze opstand werd neergeslagen. In 1936 brak de Spaanse Burgeroorlog uit nadat de nationalistische coalitie de Spaanse staatsgreep van juli 1936 pleegde. In Catalonië waren het in de eerste plaats de anarchisten die de rechtse legeropstand neersloegen, en gelijk een anarchistische antikapitalistische revolutie doorvoerden. Grond en productiemiddelen gingen in deze Spaanse Revolutie over in handen van de kleine boeren en arbeiders, terwijl adel, Rooms-Katholieke Kerk en grootgrondbezitters grote delen van hun land en boerderijen moesten verlaten en overdragen. De anarchosyndicalisten van de CNT - deze vakbond telde anderhalf miljoen leden - wisten de hele maatschappij enkele jaren op een vrije en gelijke wijze te laten functioneren, maar hadden ernstig te lijden onder dalende export, interne chaos, tegenwerking door de centrale republikeinse regering en repressie door stalinistische communisten, aangestuurd vanuit de Sovjet-Unie. In 1939 behaalden de nationalisten de overwinning, en de daaropvolgende dictatuur van generaal Francisco Franco was een zware slag voor de regio. Alles wat Catalaans was, of beter gezegd alles wat volgens de dictator niet-Spaans was, was in deze periode strikt verboden. Overtredingen werden zwaar bestraft. Velen werden gedood en opgesloten, onder andere in het kasteel van Montjuïc. Catalaanse boeken mochten vanaf de jaren 40 wel weer gedrukt worden, maar niet voor publiekelijk gebruik.

Na de dood van Franco in 1975 kwam voor Spanje een einde aan 36 jaar dictatuur. Drie jaar later kreeg de regio weer een sterker eigen cultureel karakter en iets meer politieke onafhankelijkheid. Tegenwoordig is Catalonië een van de drie belangrijkste autonome regio's van het land, met name door de grote internationale aantrekkingskracht van metropool Barcelona.

De democratische staatshervorming gaf op 22 december 1979 aan Catalonië het statuut van autonome regio binnen het Koninkrijk Spanje en zo werd het Catalaans in de nieuwe grondwet erkend als "coöfficiële" taal. Op 9 augustus 2006 werd een nieuw statuut door de Spaanse regering aanvaard. Sindsdien beschouwt Catalonië zich als een natie binnen de Spaanse staat. De regionale regering steekt veel geld en energie in het bevorderen van de Catalaanse taal en cultuur. Desondanks blijft de positie van de autonome regio en de mate van, met name financiële, zelfstandigheid voor onvrede zorgen. De vreedzame, maar groeiende onafhankelijkheidsbeweging zorgt voor toenemende bezorgdheid bij de nationale regering in Madrid, die meer voelt voor een sterke, centrale staat.