Mapa - Lizbona (Lisbon)

Lizbona (port. Lisboa, wym. []) – stolica i największe miasto Portugalii, położone w zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego, nad rzeką Tag przy jej ujściu do Oceanu Atlantyckiego. Miasto stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju. W centrum administracyjnym Lizbony mieszkało (2017 r.) 505 526 mieszkańców, natomiast cała metropolia – Zespół Metropolitalny Lizbony ma 2 821 876 mieszkańców (27% populacji państwa).

Region Lizbony jest najbogatszym regionem w Portugalii, wysoko ponad średnim PKB Unii Europejskiej – wytwarza 37% PKB kraju. Jest również politycznym centrum Portugalii, ponieważ ma tu swoją siedzibę rząd oraz głowa państwa. Lizbona ma status metropolii o znaczeniu globalnym. W badaniach dotyczących jakości życia, Lizbona uplasowała się na 18 miejscu wśród miast świata w 2015 roku według magazynu Monocle, na 43 miejscu wśród miast świata w 2017 roku według Mercer (tuż za Londynem, Mediolanem i Barceloną, przed Nowym Jorkiem) oraz na 7 miejscu wśród miast świata w 2017 roku według InterNations' 2020. Została uznana jako Zielona Stolica Europy 2020.

W mieście znajdują się dwa obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO: Klasztor Hieronimitów oraz Torre de Belém, a w granicach obszaru metropolitalnego znajduje się trzeci –.

Obszar dzisiejszej Lizbony zamieszkany był co najmniej od czasów rzymskich. Ówczesna osada występuje w źródłach jako Olisipo. W starożytności był to rejon osadnictwa Luzytanów i być może punkt handlowy Fenicjan (czego dotąd nie potwierdziły badania archeologiczne). W VIII wieku miasto zostało zajęte przez Maurów z Afryki północnej i nazwane Lishubną. W 1147 roku została zdobyta przez pierwszego władcę Portugalii, Alfonsa I Zdobywcę (Dom Afonso Henriques), przy pomocy krzyżowców. Pierwszym biskupem Lizbony został angielski krzyżowiec Gilbert z Hastings. W 1255 roku król Alfons III przeniósł stolicę Portugalii z Coimbry do Lizbony. W 1290 powstał w Lizbonie uniwersytet.

W okresie wielkich odkryć geograficznych (XV-XVII wiek) z Lizbony, a ściślej z jej portu Belém, wyruszyło wiele wypraw morskich, które przyczyniły się do rozwoju królestwa i jego stolicy. W kwietniu 1506 roku w mieście miał miejsce kilkudniowy pogrom, w którego wyniku zamordowano kilka tysięcy Żydów przymusowo nawróconych na katolicyzm.

26 stycznia 1531 roku miasto zostało dotknięte przez trzęsienie ziemi, w którym zginęły tysiące jego mieszkańców. W dzień Wszystkich Świętych 1 listopada 1755 miało miejsce kolejne potężne trzęsienie ziemi (9 stopni w skali Richtera), które pochłonęło ok. 60 000 ofiar i praktycznie zrujnowało Lizbonę. Przetrwały jedynie zabudowania dzielnic Alfamy i Belém. Z inicjatywy ministra króla José I, markiza Pombala, miasto zostało odbudowane w jego dzisiejszym kształcie.

5 października 1910 wybuchła w Lizbonie rewolucja republikańska. 25 kwietnia 1974 rozpoczęła się rewolucja goździków.