Język baszkirski

Język baszkirski
Język baszkirski (nazwa własna: []) – język Baszkirów, należący do kipczackiej grupy języków tureckich. Najbliżej jest spokrewniony z językiem tatarskim, wykazuje jednak względem niego znaczne różnice fonetyczne i gramatyczne.

Językiem baszkirskim posługuje się głównie ludność Baszkortostanu, republiki autonomicznej, wchodzącej w skład Federacji Rosyjskiej, oraz sąsiadujących z Baszkirią obwodów. Według spisu powszechnego z 1989 r. liczba użytkowników języka wynosiła 1 047 000 osób, natomiast dane szacunkowe za rok 2002 mówią o niespełna 1,4 mln osób. Zgodnie z danymi spisów powszechnych ponad 20% Baszkirów uznaje język tatarski za swój język ojczysty. W przeszłości tatarski był stosowany przez Baszkirów jako język literacki.

Wyróżnia się trzy główne dialekty języka baszkirskiego: południowy, wschodni oraz północno-zachodni.

Literacki język baszkirski powstał po rewolucji październikowej, w wyniku starań Partii Komunistycznej. Wcześniej baszkirscy intelektualiści posługiwali się w piśmie głównie językiem turki, ewentualnie dodając do niego baszkirskie słownictwo. W roku 1921 uchwalono postanowienie dotyczące utworzenia literackiego baszkirskiego na podstawie dialektów południowo-wschodnich. Pierwszą oficjalną publikacją była gazeta „Baszkortostan” – pismo Partii Komunistycznej, wydawane od 1924 roku do dziś. Pierwszą książkę w języku baszkirskim wydano w 1926 r.

W latach 50. XX wieku ludność baszkirska stopniowo ulegała rusyfikacji. Reforma edukacji z 1958 roku znosiła podstawę prawną do nauczania baszkirskiego w szkołach, a od lat 80. rodzice domagali się wręcz jego usunięcia ze szkół na rzecz rosyjskiego. Według spisu powszechnego z 1989 roku 10% Baszkirów uważało za swój główny język rosyjski, a 20% tatarski. Około 25% Baszkirów w ogóle nie władała baszkirskim.

Sytuacja zmieniła się w latach 90., po uzyskaniu autonomii. W roku 1999 weszło w życie prawo „O językach narodów Republiki Baszkortostan”. Ustanowiło ono rosyjski i baszkirski państwowymi językami Baszkortostanu, tym samym baszkirski zyskał status języka urzędowego. Przy Radzie Ministrów Republiki Baszkortostan ustanowiono specjalną komisję, która miała się zajmować realizacją prawa do używania baszkirskiego w życiu codziennym, a przy Prezydium Najwyższej Rady Republiki Baszkortostan komisję terminologiczną, mającą uporządkować baszkirską leksykografię.