Język malajski

Język malajski
Język malajski (malajski, ) – język austronezyjski używany w różnych zakątkach Azji Południowo-Wschodniej. Jest rodzimym językiem Malajów zamieszkujących Półwysep Malajski i pewne regiony Sumatry. Funkcjonuje także jako język wehikularny w całym regionie Nusantary. Jest językiem urzędowym Malezji i Brunei oraz jednym z czterech języków urzędowych Singapuru. W Indonezji i Timorze Wschodnim jest znany jako język indonezyjski – w tym pierwszym kraju służy jako język urzędowy, a w drugim pełni funkcję języka roboczego. Łącznie posługuje się nim szacunkowo 200–250 mln ludzi (2009).

Odmiana języka malajskiego przyjęta przez Malezję nazywa się oficjalnie bahasa Malaysia (język malezyjski), natomiast w Singapurze i Brunei język jest znany wyłącznie pod nazwą bahasa Melayu (język malajski). Język malajski został ponadto zaadaptowany do roli języka urzędowego przez Indonezję w momencie uzyskania przez ten kraj niepodległości, a jego miejscowy wariant, oparty na malajskim j. literackim, otrzymał nazwę bahasa Indonesia (język indonezyjski). Najbardziej rozpowszechnioną odmianą j. malajskiego jest standardowy j. indonezyjski, szeroko przyjęty w Indonezji.

Malajski charakteryzuje się dużym stopniem dyglosji, tj. znacznym rozwarstwieniem ze względu na sferę użycia i idącą za tym silnie zarysowaną różnicą między językiem pisanym a mówionym (większą niż np. w przypadku niemieckiego i japońskiego). Dialekty języka malajskiego cechują się różnym poziomem wzajemnej zrozumiałości. Do rangi standardu został wyniesiony dialekt johor-riau.

Malezja i Indonezja dzielą w dużej mierze zbliżony (choć nie tożsamy) język standardowy, największe podziały lingwistyczne ujawniają się natomiast w przypadku potocznych i regionalnych odmian języka, które są silne zróżnicowane wewnętrznie, podobnie jak np. języki słowiańskie czy odmiany języka arabskiego.

W lingwistyce funkcjonuje pojęcie języków malajskich, które oprócz języka malajskiego obejmuje szereg innych blisko spokrewnionych języków austronezyjskich. Na gruncie językoznawstwa nie wypracowano precyzyjnego rozróżnienia między językami malajskimi (odrębnymi językami austronezyjskimi) a różnymi dialektami j. malajskiego właściwego. Standard ISO 639-3 odnotowuje istnienie tzw. makrojęzyka malajskiego (kod: msa), w ramach którego grupuje szereg powiązanych języków malajskich.

W przeciwieństwie do wielu innych języków Azji Południowo-Wschodniej (choć zgodnie ze specyfiką języków austronezyjskich) malajski nie jest językiem tonalnym. Jest zapisywany alfabetem łacińskim, który w znacznej mierze wyparł pismo arabskie.

Najstarsza znana kamienna inskrypcja w języku staromalajskim została znaleziona na wyspie Sumatra. Zapis sporządzono w wariancie pisma grantha zwanym pallava. Pochodzi z VII wieku. Odkrycia tej inskrypcji dokonał w 1920 r. Holender M. Batenburg w Kedukan Bukit (region Sumatra Południowa), nad brzegiem Tatangu, dopływu rzeki Musi. Jest to niewielki kamień o rozmiarach 45 cm × 80 cm. Najstarszym zachowanym rękopisem w języku malajskim jest zaś Prawo Tanjung Tanah, tekst prawny przeznaczony dla ludu Minangkabau.

Do najstarszych zachowanych dokumentów malajskojęzycznych należą listy sułtana z wyspy Ternate w archipelagu Moluków. Listy te sporządzono w latach 1521–1522 z zaadresowaniem do króla Portugalii. Język użyty w tych tekstach wykazuje znaczne wpływy obce, co świadczy o tym, że ich autor nie był rodowitym (ani w pełni biegłym) użytkownikiem języka malajskiego. Język ternate należy bowiem do rodziny zachodniopapuaskiej i nie jest spokrewniony z malajskim. W XVI wieku malajski był w użyciu jako język handlowy, ale nie służył w tym regionie jako język ojczysty.

Kraj (państwo)
  • Brunei
    Brunei, oficjalnie Państwo Brunei Darussalam (malajski ) – państwo położone w Azji Południowo-Wschodniej, na północnym wybrzeżu wyspy Borneo. Brunei graniczy z Malezją. Ma dostęp do Morza Południowochińskiego.

    Pochodzenie nazwy Brunei nie jest znane. Według legendy, po odkryciu Brunei jej późniejszy pierwszy sułtan Muhammad Shah miał zawołać Baru nah (pol. „to jest to” lub „tam”) i od tego okrzyku ma wywodzić się nazwa Brunei.
  • Malezja
    Malezja – państwo w Azji Południowo-Wschodniej, na Półwyspie Malajskim i wyspie Borneo; obszar 329 847 km², ludność 33 711 000 (według stanu na 2022 r.), stolica Kuala Lumpur (ok. 8,419 mln mieszkańców), siedziba rządu w Putrajaya.

    Malezja na Półwyspie Malajskim graniczy z Tajlandią i Singapurem, na wyspie Borneo z Brunei i Indonezją.
  • Singapur
    Singapur, oficjalnie Republika Singapuru (ang. Republic of Singapore, chiń. 新加坡共和国, malajski Republik Singapura, tamil. சிங்கப்பூர் குடியரசு) – miasto-państwo w Azji Południowo-Wschodniej, położone na wyspie Singapur oraz kilkudziesięciu mniejszych wyspach, w pobliżu południowego krańca Półwyspu Malajskiego. Został założony przez Brytyjczyków w 1819 i uzyskał niepodległość 9 sierpnia 1965 roku. Jego nazwa pochodzi od dwóch sanskryckich słów: simha (lew) i pura (miasto), stąd niekiedy stosowana nazwa Miasto Lwa. Wizerunek posągu Merlion jest znanym symbolem Singapuru, używanym do 1997 jako logo przez tutejszą izbę turystyki.

    Singapur jest siedzibą APEC i należy do takich organizacji jak: Azjatycki Bank Rozwoju, Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Organizacja Narodów Zjednoczonych, Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej, Światowa Organizacja Handlu. Cechuje się on dużym pluralizmem religijnym, a główną grupą etniczną są Chińczycy. Jest to jeden z największych portów i centrów finansowych świata.
  • Wyspa Bożego Narodzenia
    Wyspa Bożego Narodzenia (Terytorium Wyspy Bożego Narodzenia; ang. Christmas Island, Territory of Christmas Island; malajski Pulau Krismes, Wilayah Pulau Krismas; chiń. 圣诞岛 – Shèngdàn Dǎo, 圣诞岛领地 – Shèngdàn Dǎo Lǐngdì) – australijskie terytorium zależne składające się z wyspy o tej samej nazwie. Położone jest na Oceanie Indyjskim, 380 km na południe od indonezyjskiej wyspy Jawa. Geograficznie stanowi część Azji, jednak ze względu na obecną przynależność polityczną, terytorium to niekiedy jest zaliczane do Oceanii (do 1958 roku również pod względem politycznym było terytorium azjatyckim).

    Wyspa Bożego Narodzenia, na mocy Christmas Island Act 1958, jest terytorium zewnętrznym Australii administrowanym przez Department of Transport and Regional Services. Australijski administrator, którym od 5 października 2017 jest Natasha Griggs, mianowany jest przez Gubernatora Generalnego Australii i reprezentuje zarówno Australię, jak i monarchię brytyjską.
  • Wyspy Kokosowe
    Wyspy Kokosowe (Terytorium Wysp Kokosowych (Keelinga); ) – dwa atole koralowe na Oceanie Indyjskim stanowiące terytorium zewnętrzne Australii, położone 1100 km na południowy zachód od Sumatry. Geograficznie stanowią część Azji Południowo-Wschodniej, jednak ze względu na obecną przynależność polityczną, terytorium to niekiedy jest zaliczane do Oceanii. Do 1955 roku terytorium było zarządzane, zależnie od okresu, z brytyjskiego Cejlonu bądź Singapuru.

    Wyspy Kokosowe, na mocy Cocos (Keeling) Islands Act 1955, są terytorium zewnętrznym Australii administrowanym przez Department of Transport and Regional Services. Australijski administrator, którym od 5 października 2009 jest Brian Lacy, mianowany jest przez Gubernatora Generalnego Australii i reprezentuje zarówno Australię, jak i monarchię brytyjską (administrator nie rezyduje na wyspach).