Język węgierski
Język węgierski (węg. ) – język należący do grupy języków ugryjskich, zaliczanej do podrodziny ugrofińskiej (w ramach rodziny uralskiej). Językiem tym posługuje się co najmniej 14 mln osób – przede wszystkim na Węgrzech, ale także w południowej Słowacji, środkowej Rumunii (Siedmiogród), północnej Serbii (Wojwodina), zachodniej Ukrainie (Zakarpacie), wschodniej Słowenii (Prekmurje) i wschodniej Austrii (Burgenland). Język węgierski ma status języka urzędowego na Węgrzech, w Berehowe na Ukrainie, w Słowenii (lokalnie) i w Wojwodinie. Jest to język aglutynacyjny. Współczesny węgierski język literacki powstał w XVI w. Do jego zapisu stosuje się alfabet oparty na piśmie łacińskim.
Począwszy od XIX wieku pochodzenie języka węgierskiego podlegało dyskusji. Początkowo roztrząsano problem, czy język ten jest bliżej spokrewniony z językiem fińskim, jak uznaje się obecnie, czy też językiem tureckim w obrębie kontrowersyjnej grupy ugro-tureckiej. Podejmowano też próby łączenia tego języka z językiem etruskim, sumeryjskim, ormiańskim i kilkudziesięcioma innymi językami.
Od XIX w. zaczęto wysuwać teorie, jakoby język węgierski miał być spokrewniony z językiem japońskim na poziomie ugrofińskiej grupy językowej. Miały na to wskazywać podobieństwa niektórych wyrazów.
Ugrofińskie pochodzenie Węgrów kwestionowane było często z pobudek politycznych.
Współcześnie język węgierski jest jednak powszechnie uznawany przez językoznawców za przedstawiciela rodziny ugrofińskiej, mimo iż wciąż wysuwane są teorie alternatywne.
Pochodzenie języka i porównanie z innymi językami jest dokładniej opisane w rozdziale: słownictwo.
Począwszy od XIX wieku pochodzenie języka węgierskiego podlegało dyskusji. Początkowo roztrząsano problem, czy język ten jest bliżej spokrewniony z językiem fińskim, jak uznaje się obecnie, czy też językiem tureckim w obrębie kontrowersyjnej grupy ugro-tureckiej. Podejmowano też próby łączenia tego języka z językiem etruskim, sumeryjskim, ormiańskim i kilkudziesięcioma innymi językami.
Od XIX w. zaczęto wysuwać teorie, jakoby język węgierski miał być spokrewniony z językiem japońskim na poziomie ugrofińskiej grupy językowej. Miały na to wskazywać podobieństwa niektórych wyrazów.
Ugrofińskie pochodzenie Węgrów kwestionowane było często z pobudek politycznych.
Współcześnie język węgierski jest jednak powszechnie uznawany przez językoznawców za przedstawiciela rodziny ugrofińskiej, mimo iż wciąż wysuwane są teorie alternatywne.
Pochodzenie języka i porównanie z innymi językami jest dokładniej opisane w rozdziale: słownictwo.
Kraj (państwo)
-
Austria
* W języku niemieckim Österreich ze starowysokoniemieckiego ôstarrîhhi, znaczącego „państwo na wschodzie”. W IX wieku terytorium było wschodnią częścią imperium Franków, a także wschodnimi rubieżami osadnictwa niemieckiego na terenach Słowian. Za czasów Karola Wielkiego i w czasie wczesnego średniowiecza tereny te nazywano marchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym języku przyjęto jako właśnie ôstarrîhhi. To słowo po raz pierwszy pojawia się na dokumencie z 996 roku. Nazwy Ostmark (Marchia Wschodnia) używały hitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii. -
Czarnogóra
W wyniku przeprowadzonego 21 maja 2006 referendum niepodległościowego zadeklarowano zerwanie dotychczas istniejącej federacji z Serbią (Serbia i Czarnogóra). Ostatecznie parlament Czarnogóry proklamował niepodległość 3 czerwca 2006. Zgodnie z umową związkową sukcesorem dotychczas istniejącego państwa Serbii i Czarnogóry została Serbia, natomiast Czarnogóra rozpoczęła procesy akcesyjne do organizacji międzynarodowych. 28 czerwca 2006 została przyjęta do Organizacji Narodów Zjednoczonych jako 192. członek, a od 11 maja 2007 roku jest 47. państwem członkowskim Rady Europy. Od 17 grudnia 2010 r. posiada status kandydata do Unii Europejskiej. Od 5 czerwca 2017 jest 29. państwem członkowskim NATO. -
Rumunia
Od 14 grudnia 1955 członek ONZ, od 29 marca 2004 roku Rumunia jest członkiem NATO, a od 1 stycznia 2007 Unii Europejskiej. Po przyjęciu do UE Rumunia stała się siódmym według liczby ludności krajem wspólnoty. -
Serbia
Serbia graniczy z Węgrami (151 km) na północy, Rumunią (476 km) i Bułgarią (318 km) na wschodzie, Macedonią Północną (221 km lub 62,3 km nie licząc Kosowa) i Albanią (115 km) na południu oraz z Czarnogórą (221 km lub 124,4 km nie licząc Kosowa), Chorwacją (241 km) i Bośnią i Hercegowiną (302 km) na zachodzie. De facto na południu Serbia graniczy z Kosowem, którego jednostronnie ogłoszoną niepodległość (2008) uznaje część państw. -
Słowacja
-
Węgry
Do 1946 Królestwo Węgier, z epizodem Węgierskiej Republiki Ludowej (XI 1918–III 1919) i Węgierskiej Republiki Rad (III–VIII 1919), 1946–1949 Republika Węgierska. Po przejęciu pełni władzy przez partię komunistyczną i stworzeniu państwa monopartyjnej dyktatury partii komunistycznej 1949–1989 Węgierska Republika Ludowa. WRL, państwo satelickie ZSRR, była członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych, większości organizacji wyspecjalizowanych ONZ od 1955, a także Układu Warszawskiego i RWPG jako element bloku wschodniego. W latach 1956–1962 powstanie węgierskie 1956 (stłumiona przez Armię Radziecką próba uniezależnienia się od ZSRR) było przedmiotem debaty w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. W wyniku obrad Trójkątnego Stołu (czerwiec 1989) nastąpiła transformacja ustrojowa i po przeprowadzonych 25 marca 1990 wolnych wyborach Węgierska Republika Ludowa została przekształcona w demokrację parlamentarną, Republikę Węgierską (proklamowaną oficjalnie 23 października 1989). 1 stycznia 2012 nowa Konstytucja Węgier ustanowiła IV formę republikańską państwa – Węgry (Magyarország). Wskaźnik wolności prasy klasyfikuje Węgry na 92. pozycji na świecie w 2021 roku.