Język - Język ormiański

Język ormiański, język armeński (Հայերեն) – język należący do rodziny języków indoeuropejskich z grupy satem, stanowi jednak w niej samodzielną gałąź. Obecnie używany jest w Republice Armenii i Republice Górskiego Karabachu, gdzie jest językiem urzędowym, a także w Gruzji, Iranie, Syrii, Rosji, w Libanie i w 24 innych państwach przez około 6 milionów ludzi.

Współcześnie w użyciu są dwa standaryzowane dialekty języka ormiańskiego, różniące się wymową niektórych głosek, a także odmianą czasowników i czasami gramatycznymi. Nazwy dialektów pochodzą od miejsca ich powstania:

* wschodnioormiański używany na Wyżynie Armeńskiej u podnóży góry Ararat, w tym w obecnej Republice Armenii

* zachodnioormiański do rzezi Ormian używany przez Ormian mieszkających w Anatolii, obecnie używany jedynie wśród ormiańskiej diaspory.

W liturgii Kościoła ormiańskiego używany jest starożytny język ormiański zwany grabar.

Ormianie polscy od XVII wieku, choć nie powszechnie, posługiwali się językiem zachodnioormiańskim. Na skutek postępującej polonizacji znajomość języka ormiańskiego niemal zanikła – przetrwała jedynie w kolonii ormiańskiej w Kutach nad Czeremoszem (do II wojny światowej). Do dziś żyje w Polsce kilka osób, które pamiętają używany tam język zachodnioormiański.

Współcześnie język ormiański w zdecydowanej większości językoznawczych opracowań uważa się za język indoeuropejski, naznaczony silnym wpływem innych języków regionu, m.in. aramejskiego i średnioperskiego. Według najpopularniejszych teorii język ten, a ściślej jego wczesne stadium nazywane językiem protoormiańskim, oddzielił się w starożytności od głównego pnia języków indoeuropejskich wraz z kilkoma innymi językami zaliczanymi do ligi paleobałkańskiej. Za język najbliżej spokrewniony z ormiańskim uważano w przeszłości frygijski, dziś teoria ta jest mniej popularna. Istnieją też hipotezy o bliższym związku języka ormiańskiego z językiem greckim.

Zaproponowano też kilka innych, znacznie mniej popularnych hipotez, przeczących indoeuropejskiemu rodowodowi języka ormiańskiego. W myśl tych teorii język ormiański miałby nabrać cech indoeuropejskich pod wpływem interakcji z językami tej rodziny (zwłaszcza anatolijskimi), a genetyczne pokrewieństwo wykazywać raczej z niektórymi językami hipotetycznej grupy azjanickiej. Teorie te kwestionowane są przez zdecydowaną większość językoznawców. W 1875 roku niemiecki językoznawca Heinrich Hübschmann opublikował pracę Położenie języka ormiańskiego wśród języków indoeuropejskich, w której wykazuje, że język ormiański stanowi osobną gałąź wśród języków indoeuropejskich, a podobieństwa z językiem perskim i innymi starożytnymi językami są zapożyczeniami.

Armenia

Armenia, Republika Armenii ( – Hajastạn, Հայաստանի Հանրապետություն – Hajastani Hanrapetutjun) – kraj na pograniczu Europy i Azji, na Kaukazie Południowym. Najstarsze państwo chrześcijańskie na świecie. Armenia graniczy od północy z Gruzją, od południa z Iranem i z azerską eksklawą Nachiczewan, od wschodu z Azerbejdżanem, od zachodu z Turcją. Niepodległość uzyskała w 1991 roku w związku z rozpadem ZSRR. Armenia nie ma dostępu do morza. Stolicą Armenii jest obecnie Erywań, który jest też największym miastem w kraju. Od 1991 roku Armenia należy do Wspólnoty Niepodległych Państw, a od 2015 roku do Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej.

Azerbejdżan

Azerbejdżan, Republika Azerbejdżanu (azer. Azərbaycan, Azərbaycan Respublikası) – jest ograniczony przez Morze Kaspijskie na wschodzie, Rosję na północy, Gruzję na północnym zachodzie, Armenię na zachodzie i Iran na południu. Ekskla Nakhchivan jest ograniczona przez Armenię na północy i wschodzie, Iran na południe i zachód i ma 11-kilometrową granicę z Turcją na północnym zachodzie.

Azerbejdżańska Republika Demokratyczna ogłosiła niepodległość w 1918 r. I stała się pierwszym demokratycznym państwem muzułmańskim. W 1920 r. Kraj został włączony do Związku Radzieckiego jako Azerbejdżańska Socjalistyczna Rpublika Radziecka. Współczesna Republika Azerbejdżanu ogłosiła niepodległość 30 sierpnia 1991 r., Na krótko przed rozwiązaniem ZSRR w tym samym roku. We wrześniu 1991 r. Większość armeńskiej części spornego regionu Górskiego Karabach u odłączyła się, tworząc Republikę Karabach. Region i siedem sąsiednich dzielnic poza nim stało się de facto niezależnych po zakończeniu wojny w Górskim Karabachu w 1994 r. Regiony te są uznawane na arenie międzynarodowej za część Azerbejdżanu w oczekiwaniu na rozwiązanie statusu Górskiego Karabachu w drodze negocjacji prowadzonych przez OBWE.

Gruzja

Gruzja (gruz.: საქართველო, trb.: Sakartwelo) – państwo położone na pograniczu Europy i Azji, w Kaukazie Południowym. Graniczy na północy z Rosją, na południu z Armenią i Turcją, a na wschodzie z Azerbejdżanem; zachodnią granicę kraju wyznacza wybrzeże Morza Czarnego. Stolicą Gruzji jest Tbilisi, przy czym od 2012 r. siedzibą parlamentu jest Kutaisi, a sądu konstytucyjnego Batumi.

Gruzja jest członkiem Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, GUAM, Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego, i Eurocontrol. Od 2014 Gruzja jest krajem stowarzyszonym z Unią Europejską, a od 2016 jest członkiem strefy wolnego handlu z Unią Europejską.

Liban

Liban ( Lubnān; الجمهوريّة اللبنانيّة al-Jumhūrīya al-Lubnānīya, wym. w dialekcie libańskim: [], Republika Libańska) – państwo w zachodniej Azji, na obszarze Bliskiego Wschodu, nad Morzem Śródziemnym graniczące z Syrią i Izraelem.

Nazwa Liban (w standardowym języku arabskim „Lubnān”; „Lebnan” albo „Lebnèn” w lokalnym dialekcie) ma swoje źródło w semickim „LBN”, które łączy się z kilkoma słowami bliskoznacznymi w różnych językach, takimi jak biały czy mleko. Stanowi to odniesienie do pokrytych śniegiem Gór Libanu. Takie określenia zostały znalezione w 3 z 12 tablic Eposu o Gilgameszu, w tekście znalezionym w ruinach starożytnego miasta Ebla oraz w Biblii. Słowo Liban jest również wspomniane 71 razy w Starym Testamencie.

Mezopotamia

Mezopotamia,, Międzyrzecze (nazwa przejęta z Miyanrudan i Bet-Nahrain) – starożytna kraina na Bliskim Wschodzie leżąca w dorzeczu rzek: Tygrysu i Eufratu. Na obszarze tym w starożytności rozwijał się szereg kultur, państw i imperiów, których twórcami były różne ludy (Sumerowie, Akadyjczycy, Asyryjczycy, Amoryci, Huryci, Kasyci, Chaldejczycy), kontynuujące jednak wspólne dziedzictwo kulturowe. Powszechnie przyjmuje się, że właśnie na terenach Mezopotamii narodziła się pierwsza cywilizacja.

Mezopotamia leży w dorzeczu dwóch wielkich rzek: Eufratu i Tygrysu. Jej obszar (często różnie pojmowany, jeśli chodzi o zasięg) rozciąga się od północnej Syrii aż po Zatokę Perską i od Iranu aż po Arabię. W innym, bardziej precyzyjnym ujęciu, można Mezopotamię zamknąć w trójkącie: Aleppo – jezioro Urmia na północy i ujście rzeki Szatt al-Arab (rzeka powstała po połączeniu Eufratu i Tygrysu) do Zatoki Perskiej na południu.

Syria

Syria (, transk. ), nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska (arab. الجمهورية العربية السورية, transk. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) – państwo arabskie na Bliskim Wschodzie.

Graniczy z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km) i Izraelem (76 km). Długość wybrzeża wynosi 193 km. Najwyższym punktem jest Hermon (2814 m n.p.m.). Konstytucja pochodzi z 13 marca 1973 roku.