Harita - Damal

Damal
Damal, Ardahan ilinin bir ilçesidir. İlçe merkezi ve buna bağlı bütün köylerde Dadali Türkmenleri yaşamaktadır.

Damal, dağlarında beliren Atatürk silüeti ile ünlüdür. Her yıl Haziran ayının 15 ile Temmuz ayının 15'ine kadar saat 18:00’den itibaren Karadağ sırtlarında Atatürk’ün bu silueti net olarak yaklaşık 20 dakika izlenmektedir.

Ardahan'da bu tarihlerde Atatürk'ün İzinde-Gölgesinde Damal Müzik Şenlikleri düzenlenmektedir.

2001 senesinde Japonya'da düzenlenen en iyi yerel kıyafetler yarışmasında, Damal Halk Eğitim müdürlüğü usta öğreticilerinin yaptığı, ilçenin adıyla özdeşleşen Damal Türkmen Bebeği birinci seçilmiştir.

Bugün bir ilçenin ve bu ilçenin merkezinin adı olan Damal, Gürcüce kaynaklarda Tamali (ტამალი) olarak geçer. Türkçe kaynaklarda ise, bugünkü Ardahan bölgesinin Gürcülerden ele geçirilmesinden itibaren Damal biçiminde yazılmıştır. Nitekim Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde de Damal (دامال) olarak geçer. Bu ad altında Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesinde üç köy kaydedilmiştir. 93 Harbi'nde Ardahan bölgesini ele geçiren Ruslar ise, bu köyleri Gürcüce yazılışına uygun biçimde Tamal (Тамал) olarak kaydetmiştir.

Söz konusu defterde "Damal" ve "Damala" adını taşıyan üç köy daha bulunuyordu. Bunlardan biri olan Damala (دمالە) Ahısha livasının Aspinza nahiyesinde, diğer Damala (دمالە) Poshov livasının Güney nahiyesinde, Damal (دامال) ise, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesinde yer alıyordu. Damal ve Damala, Gürcüce Tamali (ტამალი) ve Tamala (ტამალა) yer adlarından değişime uğramıştır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, "Damali"nin (დამალი) Gürcüce bir kelime olduğunu yazmış, ama anlamını vermemiştir.

Küçük Damal (Damal-i Küçük) köyünde 10. yüzyıla ait bir kilisenin varlığı, buranın çok eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Öte yandan Büyük Damal (Damal-i Büzürg), Aşağı Damal (Damal-i Süfla) ve Küçük Damal (Damal-i Küçük) köylerinin 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde yer alması, bu yerleşmelerin Osmanlı döneminden önce var olduğuna işaret etmektedir. Küçük Tamali Kilisesi'nin inşa edildiği 10. yüzyılda bu bölge Gürcü Krallığı sınırları içinde bulunuyordu. Kveli Kalesi Savaşı'ndan (1080) sora bir süre Büyük Selçuklu Devleti sınırları içinde kalan üç köy, 1121 tarihindeki Didgori Savaşı'nın ardından birleşik Gürcistan Krallığı'na geçti. Osmanlılar bu bölgeyi, Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Atabeyliği'nden (1268-1625) 1550 yılında ele geçirdi.

Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg (Büyük Ardahan) livasının Meşe nahiyesinde, "Damal" adı altında üç adet köy kaydedilmiştir. Bu köyler Damal-i Büzürg (دامال بزرك), Damal-i Süfla (دامال سفلا) ve Damal-i Küçük (دامال كوچك) adlarını taşıyordu. Damal-i Büzürg (Büyük Damal), Damal-i Süfla (Aşağı Damal) ve Damal-i Küçük (Küçük Damal) bu defterde boşalmış yerleşimler olarak yer almıştır. Osmalıların eline geçmesi üzerine köylerin Hristiyan nüfusu göç etmiş olabilir. Bununla birlikte bu köyler Osmanlı döneminde yeniden meskûn hale gelmiştir.

Büyük Damal, Aşağı Damal ve Küçük Damal köyleri, uzun süre Osmanlı egemenliği altında kaldıktan sonar, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonucunda Çarlık Rusya'nın eline geçti. Rus idaresinde bu köyler Ardahan Okrugu'nun Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazaya bağlı olan ve 9 köyden oluşan Tamal nahiyesi (маркяз: merkez) içinde yer alıyordu. 1886 yılı tespitine göre, Yukarı Tamal'da (Верхний Тамал) 162 kişi, Aşağı Tamal'da (Нижний Тамал) 130 kişi ve Küçük Tamal'da ( Малый Тамал) 49 kişi yaşıyordu. Üç köyün de nüfusu "Türkmen" olarak kaydedilmiştir. Tamal nahiyesinin nüfusu ise, 1.168'i Türkmen ve 4'ü Kürt olmak üzere, 1.172 kişiden meydana geliyordu.

Yukarı Tamal, Aşağı Tamal ve Küçük Tamal köyleri, Birinci Dünya Savaşı'ın sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında (15 Şubat-17 Mart 1921) Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerleri bölgeden çekildi ve bu köyleri de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla bu üç köy de Türkiye'ye bırakıldı. 
Harita - Damal
Harita
Google Earth - Harita - Damal
Google Earth
Microsoft Bing - Harita - Damal
Microsoft Bing
OpenStreetMap - Harita - Damal
OpenStreetMap
Harita - Damal - Esri.WorldImagery
Esri.WorldImagery
Harita - Damal - Esri.WorldStreetMap
Esri.WorldStreetMap
Harita - Damal - OpenStreetMap.Mapnik
OpenStreetMap.Mapnik
Harita - Damal - OpenStreetMap.HOT
OpenStreetMap.HOT
Harita - Damal - OpenTopoMap
OpenTopoMap
Harita - Damal - CartoDB.Positron
CartoDB.Positron
Harita - Damal - CartoDB.Voyager
CartoDB.Voyager
Harita - Damal - OpenMapSurfer.Roads
OpenMapSurfer.Roads
Harita - Damal - Esri.WorldTopoMap
Esri.WorldTopoMap
Harita - Damal - Stamen.TonerLite
Stamen.TonerLite
Ülke - Türkiye
Harita - Türkiyeimage.jpg
image.jpg
1826x1311
freemapviewer.org
Harita - Türkiyeimage.jpg
image.jpg
1826x1309
freemapviewer.org
Harita - Türkiyeimage.jpg
image.jpg
1826x1311
freemapviewer.org
Harita - Türkiye1400px-Turkey_map.svg.png
1400px-Turkey_map.sv...
1400x752
freemapviewer.org
Harita - TürkiyeSolarGIS-Solar-map-Turkey-en.png
SolarGIS-Solar-map-T...
1000x571
freemapviewer.org
Döviz / Language  
ISO Döviz Sembol Significant Figures
TRY Türk lirası (Turkish lira) ₺ 2
ISO Language
AV Avarca (Avar language)
AZ Azerice (Azerbaijani language)
KU Kürt dilleri (Kurdish language)
TR Türkçe (Turkish language)
Mahalle - Ülke  
  •  Azerbaycan 
  •  Ermenistan 
  •  Gürcistan 
  •  Mezopotamya 
  •  Suriye 
  •  İran 
  •  Bulgaristan 
  •  Yunanistan