Çuvaşça
Çuvaşça (Çuvaşça: Чӑвашла / Căvašla), Rusya'nın orta kesiminde, Ural Dağları’nın batısında konuşulan çağdaş dönem Türki dillerden biridir. Türk dillerinin Ogur-Bolgar grubu öbeğinden varlığını korumuş tek dilidir. Çuvaşça, Çuvaşların anadili ve Çuvaşistan’ın resmî dilidir. Yaklaşık iki milyon kişi tarafından konuşulur. 2002 verilerine göre Çuvaşistan’da bu dili konuşan nüfusun % 92 etnik olarak Çuvaş, % 8’i ise başka etnik kökenlidir. Çuvaşça, okullarda eğitim dili olmasına ve medyada kullanılmasına karşın, Rusçanın yaygın kullanımından dolayı tehlike altında olan bir dildir.
Çuvaşça diğer Türki dillerden büyük oranda ayrışmıştır. Öyle ki, diğer Türki diller karşılıklı anlaşılabilirken, Çuvaşça için bu geçerli değildir. Hatta, dil bilimciler tarafından ilk olarak bir Fin-Ugor dili olduğu sanılmıştır. 13. ve 14. yüzyılda dikilmiş, bugünkü Tataristan'da yoğunlaşan, İdil Bulgar kitabelerinde Çuvaşların atası olan bir dil kullanılmıştır.
Volga dirseğindeki Kazan'da, ileride -Tatarlar ve Başkırlar arasında dağılmış olarak- Volga ve Ural arasındaki bölgede, nispeten az olan sayılarına rağmen (1959 sayımına göre 1.470.000) dil bilim ve etnoloji açısından en ilgi çekici ve en önemli Türk halklarından biri olan Çuvaşlar (Çavaş) yaşar. Hem farklı etnik hususiyetleri hem de ağız hususiyetlerine göre Çuvaşlar iki ana gruba ayrılırlar: Kozmodem'jansk, Çeboksary, Jadrin ve Kurmyş kasabalarında Yukarı Çuvaşlar (viryal < *üz el "yukarı memleket, yukarı halk") ve Aşağı Çuvaşlar (anatri < *enet ôegi ? 'aşağıda [Volga ve devamında] bulunanlar'), ayrıca, bilhassa Volga kıyısı dağları boyunca Cyvil'sk'den, Tetyuşi üzerinden Ul'janovsk (eski Simbirsk, Step Çuvaşlarının merkezi) bölgesine kadar olan yerdeki Step Çuvaşları önemle kaydedilmelidir.
* a, bă, vă, gă, dă, ye, yo, jă, ză, i, yă, kă, lă, mă, nă, o, pă, ră, să, şă, tă, u, ü, fă, hă, tsă, çă, şă, şçă, hıtălăhpalli, ı, şemşelĕhpalli, e, yu, ya
Çuvaşça diğer Türki dillerden büyük oranda ayrışmıştır. Öyle ki, diğer Türki diller karşılıklı anlaşılabilirken, Çuvaşça için bu geçerli değildir. Hatta, dil bilimciler tarafından ilk olarak bir Fin-Ugor dili olduğu sanılmıştır. 13. ve 14. yüzyılda dikilmiş, bugünkü Tataristan'da yoğunlaşan, İdil Bulgar kitabelerinde Çuvaşların atası olan bir dil kullanılmıştır.
Volga dirseğindeki Kazan'da, ileride -Tatarlar ve Başkırlar arasında dağılmış olarak- Volga ve Ural arasındaki bölgede, nispeten az olan sayılarına rağmen (1959 sayımına göre 1.470.000) dil bilim ve etnoloji açısından en ilgi çekici ve en önemli Türk halklarından biri olan Çuvaşlar (Çavaş) yaşar. Hem farklı etnik hususiyetleri hem de ağız hususiyetlerine göre Çuvaşlar iki ana gruba ayrılırlar: Kozmodem'jansk, Çeboksary, Jadrin ve Kurmyş kasabalarında Yukarı Çuvaşlar (viryal < *üz el "yukarı memleket, yukarı halk") ve Aşağı Çuvaşlar (anatri < *enet ôegi ? 'aşağıda [Volga ve devamında] bulunanlar'), ayrıca, bilhassa Volga kıyısı dağları boyunca Cyvil'sk'den, Tetyuşi üzerinden Ul'janovsk (eski Simbirsk, Step Çuvaşlarının merkezi) bölgesine kadar olan yerdeki Step Çuvaşları önemle kaydedilmelidir.
* a, bă, vă, gă, dă, ye, yo, jă, ză, i, yă, kă, lă, mă, nă, o, pă, ră, să, şă, tă, u, ü, fă, hă, tsă, çă, şă, şçă, hıtălăhpalli, ı, şemşelĕhpalli, e, yu, ya
