Harita - Kozluk

Kozluk, Batman ilinin ilçesidir.

Yüksek dağların etrafında kurulmuş tarihi bir ilçedir. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sine göre Kozluk halkı eğitimli, hoşgörülü ve cesur bir halkın torunlarıdır.

Tarihi bir yerleşim birimi olan Kozluk'un eski adı Hazo'dur. Kozluk ilçesindeki Hallan Çemi Höyüğü kazılarında MÖ 8000-8600 yıllarına ait arkeolojik kalıntılar bulunmuş ve bu arkeolojik kalıntılar Diyarbakır arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Bulunduğu bölgeyle birlikte MÖ 3000 dolaylarında Hurri egemenliğine girdi. Sonrasında bölgede sırasıyla; Asurlular, Medler, MÖ 6. yüzyıl ortalarından itibaren Persler, MÖ 332 yılından itibaren Makedon Krallığı, Seleukoslar ve Partlar'ın hakimiyeti görüldü. Partlar'ın yıkılmasından sonra Sasani hakimiyetine giren bölge, uzun yıllar Romalılar ile Sasaniler'in egemenlik mücadelesine sahne oldu. MS 7. yüzyıl başlarında Halife Ömer döneminde İslam Devleti topraklarına katıldı. Sonrasında Emeviler ve Abbasiler dönemi görülen bölge Bizans ile sıklıkla el değiştirmiştir.

1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında bölgede Türk hakimiyeti görülmeye başladı. Savaşta gösterdiği başarılardan dolayı bölge Dilmaçoğlu Mehmet Bey'e ikta olarak verildi. Buradaki beylik, Artuklular ve sonrasında da Eyyubiler egemenliğinde bölgede etkinliğini uzun yıllar sürdürdü. 13. yüzyıl başlarında Moğol akınlarına uğrayan ve tahrip edilen bölge, Kösedağ Muharebesi sonrasında kesin Moğol hakimiyetine girmiş ve bir müddet İlhanlılar tarafından yönetilmiştir.

İlhanlılar'ın yıkılışından sonra bölgede Eyyûbîler, Artuklular ve Karakoyunlular arasında mücadele görülmüştür. Son olarak Karakoyunlular'ın hakimiyetindeki yerleşim ve kalesi 15. yüzyıl başlarında Akkoyunlular tarafından ele geçirildi. Daha sonra yerel beylerin hakimiyetinde kalan yerleşim, 1514 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. 19. yüzyılda Bitlis Vilayeti'nin Muş sancağına bağlı olan yerleşim olarak görülmektedir.

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Muş ilinin, daha sonra Sason ilçesinin bir nahiyesi oldu. 1938 yılında yerleşim "Kozluk" adını alarak Siirt'in bir ilçesi oldu. 16 Mayıs 1990'da Batman'ın il olmasıyla Siirt'ten ayrılarak bu yeni ile bağlandı. 1990'ların ortasına kadar Kozluk güçlü aşiretlerin etki alanı içerisinde kalmış; bu tarihten sonra ise aşiret yapısı hızlı bir şekilde çözülmeye başlamıştır.

İlçenin en eski yerleşim birimlerinden biri olan Kale mahallesinde ve civarında İbrahimbey camii, Hıdırbey camii ve Kozluk kalesi gibi geçmişi günümüze taşıyan tarihi yapıtlar bulunmaktadır. Hazo kalesiyle ilgili ilk bilgiler Karakoyunlular dönemine aittir. Ancak burada ilk kalenin Asurlular döneminde inşa edilmiş olduğu, Karakoyunlular ve sonrası dönemlerde de kalenin yenilendiği ve onarımlar gördüğü tahmin edilmektedir.