Kaart (cartografie) - Stepanakert (Xankandi Sahari)

Stepanakert (Armeens: Ստեփանակերտ; Stepanak e rt) of Chankendi (Azerbeidzjaans: Xankəndi) is de hoofdstad van de regio Nagorno-Karabach, die de jure als deel van Azerbeidzjan wordt gezien, maar de facto onafhankelijk is als de Republiek Artsach. De bevolking bestaat uit ongeveer 50.000 mensen. Bij de laatste Sovjetvolkstelling uit 1989 werd een bevolkingsaantal van 56.700 geregistreerd. Tijdens de Oorlog in Nagorno-Karabach is de stad zwaar beschadigd door intensieve bombardementen en veel mensen zijn de stad ontvlucht. Voor hen in de plaats kwamen vluchtelingen uit Azerbeidzjan. De stad is grotendeels gereconstrueerd. Stepanakert is het belangrijkste culturele en industriële centrum in Nagorno-Karabach.

Op de plaats van de huidige stad lag vanaf de 4e eeuw de Armeense woonplaats Vararagn. Aan het eind van de 18e eeuw werd Vararagn de winterwoning van de khan van Sjoesja en het kreeg de naam Khankendi (Xankəndi; "plaats van de khan"). Tijdens de Russische overheersing van de Zuidelijke Kaukasus werd er bij Vararagn in 1847 een Russische legerbasis opgericht.

De huidige stad werd gesticht na de Oktoberrevolutie, toen in 1921 Varargn-Kankendi, samen met Nagorno-Karabach, door Jozef Stalin aan de Azerbeidzjaanse SSR toegewezen werd. Eerst werd bekendgemaakt dat het grotendeels verwoeste Sjoesja weer hersteld zou worden als hoofdstad van Nagorno-Karabach. Het decreet in 1923 van de Azerbeidzjaanse Sovjetoverheid, waarbij Nagorno-Karabach tot een autonome oblast (NKAO) werd uitgeroepen, wees echter Kankendi aan als de nieuwe hoofdstad. Op 6 oktober van hetzelfde jaar hernoemde de regering van de NKAO Kankendi tot Stepanakert; ter ere van de Armeense revolutionair Stepan Sjahoemjan, die door de Engelsen tijdens de Russische Burgeroorlog in 1918 doodgeschoten werd in Bakoe. Tevens kreeg Stepanakert toen de status van stad.

In 1988 sprak de regering van het autonome gebied zich uit voor aansluiting bij Armenië, waarop Azerbeidzjaanse milities gesteund door Sovjettroepen met geweld maar vergeefs het gezag probeerden te herstellen, en in overig Azerbeidzjan werden pogroms georganiseerd tegen etnische Armenen. Daarop brak een grootschalig conflict uit in de hele regio. Tot het jaar 1993 werd Stepanakert samen met andere Karabachse woonplaatsen, onder meer vanuit Sjoesja, Kodjali en Aghdam, aangevallen met Grad raketten, waardoor de hoofdstad zwaar beschadigd raakte en duizend en mensen omkwamen. Volgens Time Magazine was er in Stepanakert nauwelijks een gebouw te zien dat niet beschadigd was.

Bovendien leed de stad aan hongersnood, daar het hele gebied afgesloten werd door Azerbeidzjan. Armeense milities en het Verdedigingsleger van Nagorno-Karabach veroverden na de inname van Sjoesja het gehele gebied tussen Nagorno-Karabagh en Armenië, waarmee een geografische eenheid was geschapen. In dit tussenliggende gebied van de districten Kelbajar, Lachin en Qubadli (Lachin-corridor) werd de in meerderheid Azerbeidzjaanse en Koerdische bevolking verdreven. Het is nog steeds grotendeels onbewoond hoewel zich er Armeense vluchtelingen hebben gevestigd. Sinds 1994 is er officieel een wapenstilstand in het gebied, maar er hebben sindsdien veel beschietingen plaatsgevonden op de grenslijn.

In 2020 laaide het conflict in Nagorno-Karabach weer ernstig op. De stad werd hierdoor zwaar getroffen. Zo'n 90.000 mensen hebben het land ontvlucht waardoor Stepanakert veranderd is in een spookstad. Hoeveel mensen nog over zijn in de stad is onbekend.