Język arabski
Język arabski – język z rodziny języków semickich, w której zaliczany jest do grupy języków południowo-zachodnich według klasycznego podziału, bądź grupy języków zachodnich, centralnych według podziału Hetzrona i Voigta. Zapisywany jest alfabetycznym pismem arabskim typu abdżad, od strony prawej do lewej.
Powstanie literackiego języka arabskiego datuje się na VII wiek n.e., co związane jest z narodzinami islamu oraz powstaniem imperium muzułmańskiego. Jest to tak zwany klasyczny język arabski, który przekształcił się następnie w literacki język arabski. Mimo to, początków języka arabskiego należy upatrywać w VIII wieku p.n.e., a jego rozwój można podzielić na następujące etapy: język protoarabski z dialektami staroarabskimi, arabski klasyczny i arabski literacki.
Język protoarabski znany jest z licznych transkrypcji datowanych na okres od VI wieku p.n.e. do VI wieku n.e.. Zachowane inskrypcje pozwalają wydzielić dwa typy dialektów: protoarabskie i staroarabskie. Do zapisu tego języka używano wówczas pisma południowoarabskiego epigraficznego. Wyjątkiem byli Samudejczycy, używający pisma aramejskiego.
Klasyczny język arabski jako język świętej księgi islamu – Koranu oraz język literatury i kultury arabsko-muzułmańskiej odegrał ważną rolę cywilizacyjną. Wraz z ekspansją religii zwiększał się wpływ i zasięg terytorialny samego języka literackiego.
W XIX wieku, w okresie an-Nahdy (odrodzenia Arabów), z języka klasycznego wykształcił się współczesny język arabski (zwany w j. angielskim Modern Standard Arabic, MSA), który stał się instrumentem nowej literatury i kultury arabskiej. Używany jest głównie w formie pisanej, wtórnie w mowie (np. w telewizji). Od klasycznego języka arabskiego różni się niewiele, wyłącznie w zakresie pewnego słownictwa oraz niektórych struktur gramatycznych, uznawanych obecnie za przestarzałe.
Oprócz języka standardowego w krajach arabskich w powszechnym użyciu są dialekty lokalne. Współwystępowanie standardu literackiego i dialektów jako środków komunikacji zarezerwowanych dla różnych sfer społecznych określa się mianem dyglosji.
Powstanie literackiego języka arabskiego datuje się na VII wiek n.e., co związane jest z narodzinami islamu oraz powstaniem imperium muzułmańskiego. Jest to tak zwany klasyczny język arabski, który przekształcił się następnie w literacki język arabski. Mimo to, początków języka arabskiego należy upatrywać w VIII wieku p.n.e., a jego rozwój można podzielić na następujące etapy: język protoarabski z dialektami staroarabskimi, arabski klasyczny i arabski literacki.
Język protoarabski znany jest z licznych transkrypcji datowanych na okres od VI wieku p.n.e. do VI wieku n.e.. Zachowane inskrypcje pozwalają wydzielić dwa typy dialektów: protoarabskie i staroarabskie. Do zapisu tego języka używano wówczas pisma południowoarabskiego epigraficznego. Wyjątkiem byli Samudejczycy, używający pisma aramejskiego.
Klasyczny język arabski jako język świętej księgi islamu – Koranu oraz język literatury i kultury arabsko-muzułmańskiej odegrał ważną rolę cywilizacyjną. Wraz z ekspansją religii zwiększał się wpływ i zasięg terytorialny samego języka literackiego.
W XIX wieku, w okresie an-Nahdy (odrodzenia Arabów), z języka klasycznego wykształcił się współczesny język arabski (zwany w j. angielskim Modern Standard Arabic, MSA), który stał się instrumentem nowej literatury i kultury arabskiej. Używany jest głównie w formie pisanej, wtórnie w mowie (np. w telewizji). Od klasycznego języka arabskiego różni się niewiele, wyłącznie w zakresie pewnego słownictwa oraz niektórych struktur gramatycznych, uznawanych obecnie za przestarzałe.
Oprócz języka standardowego w krajach arabskich w powszechnym użyciu są dialekty lokalne. Współwystępowanie standardu literackiego i dialektów jako środków komunikacji zarezerwowanych dla różnych sfer społecznych określa się mianem dyglosji.
Kraj (państwo)
-
Algieria
Algieria jest podzielona na 48 wilajetów. -
Czad
Na terytorium Czadu wyróżnić można trzy główne regiony geograficzne: na północy rozciąga się obszar pustynny, przechodzący w środkowej części kraju w suchą strefę Sahelu, południe kraju zajmuje natomiast żyzny obszar sawannowy. Jezioro Czad, od którego państwo wzięło swą nazwę, jest największym zbiornikiem wodnym w kraju. Najwyższym punktem jest szczyt Emi Kussi w paśmie gór Tibesti, a Ndżamena (dawniej Fort-Lamy) jest stolicą i największym ośrodkiem miejskim kraju. W Czadzie mieszka ponad 200 rozmaitych wspólnot etnicznych i językowych. Językami urzędowymi są język arabski i język francuski. Większość mieszkańców wyznaje islam i chrześcijaństwo, na południu praktykowane są również religie animistyczne. -
Dżibuti
Dawne nazwy Dżibuti: Somali Francuskie, Francuskie Terytorium Afarów i Isów. -
Erytrea
Erytrea należy do Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Unii Afrykańskiej. -
Komory
Jest to położony najdalej na południe członek Ligi Arabskiej. Komory są czwartym najmniejszym niepodległym państwem Afryki, a pod względem populacji zajmuje piąte miejsce od końca wśród państw niepodległych. Nazwa państwa pochodzi od arabskiego słowa ‘księżyc’. -
Libia
Ponad 90% powierzchni kraju zajmują pustynie (Sahara, Pustynia Libijska) i półpustynie, na których zdarzają się oazy. W głębi kraju panuje suchy klimat zwrotnikowy, który na wybrzeżach przechodzi w śródziemnomorski. W miejscowości Al-Azizija 13 września 1922 roku zanotowano najwyższą temperaturę powietrza w Afryce, wynoszącą +57,8 °C. Według wielu źródeł była to najwyższa temperatura na Ziemi. Opady rzadkie, zwłaszcza wewnątrz kraju. Kraj jest pozbawiony stałych rzek. Najniższy punkt to depresja Sabchat Ghuzajjil -47 m p.p.m., najwyższy to Bikku Bitti 2267 m n.p.m. w górach Tibesti, a długość wybrzeża morskiego wynosi 1770 km. Stolicą państwa jest Trypolis (1,5 mln mieszkańców, 1994), inne większe miasta to Bengazi (650 tys.), Misrata (435 tys.) oraz Sabha (113 tys.). -
Maroko
-
Mauretania
Mauretania jest republiką parlamentarną, z prawem stanowiącym kombinację prawa islamu i francuskiego prawa cywilnego. Według konstytucji uchwalonej w roku 1991 głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego (81 deputowanych z wyborów powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senatu (56 senatorów z wyborów pośrednich na 6-letnią kadencję). Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem powoływanym przez prezydenta. -
Sahara Zachodnia
W 1976 Front Polisario (wł. Ludowy Front Wyzwolenia As-Sakijja al-Hamra i Rio de Oro) proklamował tu niepodległe państwo o nazwie Sahara Zachodnia (oficjalnie Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna, arab. الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية, trl. Al-Jumhūriyyah al-‘Arabiyyah aş-Şaḩrāwiyyah ad-Dīmuqrāţiyyah, trb. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Sahrawijja ad-Dimukratijja), które najczęściej określane jest mianem tzw. państwa nieuznawanego (uznawane jest tylko przez 50 państw), z drugiej strony Maroko traktuje obszar ten jak integralną część kraju, określając go mianem „prowincji południowych”. Do dzisiaj nie zostały rozstrzygnięte spory o przynależności lub samodzielności tego terytorium. Obecnie jest to terytorium sporne pozostające w części pod faktyczną władzą Maroka, a w części pod władzą Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej. Sahara Zachodnia graniczy od północy z Marokiem, od północnego wschodu z Algierią, zaś od wschodu i południa z Mauretanią. -
Somalia
Od 1991 roku w Somalii trwa wojna domowa, obecnie kraj jest w stanie faktycznego rozpadu, a rząd kontroluje tylko niewielkie skrawki jego terytorium. W 2011 Somalia zajęła 1. miejsce (czwarty rok z rzędu) w rankingu państw o najtrudniejszych warunkach do życia. W lipcu 2011 na terenie Somalii ogłoszono stan klęski głodowej spowodowany długotrwałą suszą, plagami szarańczy, a także długoletnią wojną domową. W wyniku głodu zmarło już 12 tys. osób. Szacuje się, że w całym regionie tzw. „Rogu Afryki" (południowo-wschodnia Etiopia, Somalia, północna Kenia), blisko 12 mln ludzi jest zagrożonych głodem. -
Sudan
Sudan graniczy z siedmioma państwami: Egiptem na północy (długość granicy – 1273 km), Erytreą na wschodzie (605 km), Etiopią na wschodzie (723 km), Sudanem Południowym na południu (1937 km), Republiką Środkowoafrykańską na południowym zachodzie (483 km), Czadem na zachodzie (1360 km), Libią na północnym zachodzie (383 km). Długość wybrzeża morskiego wynosi 853 km. Najniższy punkt: Morze Czerwone 0 m n.p.m., najwyższy punkt to Deriba Caldera 3042 m n.p.m. Grupy etniczne: Arabowie, Fulbe, Zaghawa, Bedża i inni. -
Tanzania
Większą część powierzchni Tanzanii zajmuje Wyżyna Wschodnioafrykańska (wys. 900–1500 m n.p.m.) przedzielona wypełniony osadami wulkanicznymi Wielkim Rowem Wschodnim, wypełnionym jeziorami Natron, Eyasi i Manyara. Wielki Rów Wschodni otoczony jest masywem Kilimandżaro. W północnej części kraju ciągną się rozległe równiny, w tym Serengeti Plains, Step Masajów, Step Wembere, gdzieniegdzie występują ostańce skalne. Na południu znajdują się w znacznym stopniu zerodowane pasma górskie (Rubeho, Uluguru i Mbarika). Wzdłuż zachodniej granicy rozciągają się pasma gór zrębowych – Kipengere Range, Poroto i Mgeya, opadające stromym uskokiem do Wielkiego Rowu Zachodniego i ulokowanych w nim jezior. Na wybrzeżu występuje pas nizin, szeroki na 50–100 km, w obszarze delty Rufidżi na 200 km. Należące do Tanzanii wyspy Pemba i Zanzibar otoczone są koralami. -
Tunezja
-
Uganda
Nazwa kraju pochodzi od nazwy królestwa Buganda, które obejmowało część terenów dzisiejszej Ugandy. Brytyjczycy objęli królestwo protektoratem i przyjęli tę nazwę w swoim języku. -
Zjednoczona Republika Arabska
-
Arabia Saudyjska
Ważniejszymi miastami w Arabii Saudyjskiej są (dane z 2021 roku): Rijad (7 387 817 mieszkańców), Dżudda (4 696 535 mieszkańców), Mekka (2 078 766 mieszkańców), Medyna (1 517 501 mieszkańców), Ad-Dammam (1 279 092 mieszkańców). Arabia Saudyjska graniczy z Jordanią (744 km), Irakiem (814 km), Kuwejtem (222 km), Katarem (60 km), Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi (457 km), Omanem (676 km) i Jemenem (1458 km). Arabia Saudyjska podzielona jest na 13 prowincji. -
Bahrajn
Po arabsku bahrajn (بحران') oznacza “dwa morza”. Nazwa może wskazywać na dwa źródła wody, słodką wodę źródlaną i słoną morską, lub też na części Zatoki Perskiej na północ i południe od wyspy. -
Izrael
Współczesne państwo Izrael ma swoje religijne korzenie w Ziemi Izraela ( Erec Jisrael), która przez 3000 lat zajmowała centralne miejsce w judaizmie. Nowożytnym ruchem politycznym, który dążył do powstania państwa Izrael był syjonizm, datowany od 1884, kiedy w Katowicach odbył się zjazd stowarzyszeń Miłośników Syjonu (Chowewej Syjon) z całej Europy. Na tymże zjeździe przywództwo objął Samuel Mohylewer i tu zapadły decyzje o powrocie Żydów do Palestyny i o finansowym wspieraniu emigrantów. -
Jemen
Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1991 z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001. Jemen jest republiką, na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję (od 2001). Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament. Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat. Senat – druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta (od 2001). Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera. -
Jordania
Graniczy z Izraelem (238 km), Palestyną (Zachodnim Brzegiem Jordanu; 97 km), Syrią (375 km), Irakiem (181 km) i Arabią Saudyjską (744 km). Łączna długość granic wynosi 1635 km. Jordania posiada ograniczony dostęp do morza Morza Czerwonego poprzez Zatokę Akaba. Długość wybrzeża morskiego wynosi 26 km. -
Katar
Katar jest państwem członkowskim Ligi Państw Arabskich, Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Organizacji Współpracy Islamskiej, Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową, Organizacji Narodów Zjednoczonych (na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 297 z 15 września 1971), Rady Współpracy Zatoki Perskiej, Światowej Organizacji Handlu. -
Kuwejt
* Powierzchnia nizinna, głównie (92,2%) pustynie i półpustynie. Najwyższe tereny w północno-zachodniej części kraju osiągają 306 m n.p.m. Użytki rolne stanowią 0,2% powierzchni kraju, łąki – 7,5%, a lasy – 0,1% powierzchni. -
Liban
* Stolica: Bejrut (2 mln 60 tys. mieszkańców (2012)) -
Mezopotamia
Przyjmuje się, że na terenach Mezopotamii narodziła się pierwsza cywilizacja. -
Oman
Oman położony jest w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego, nad Morzem Arabskim. -
Syria
Graniczy z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km) i Izraelem (76 km). Długość wybrzeża wynosi 193 km. Najwyższym punktem jest Hermon (2814 m n.p.m.). -
Zjednoczone Emiraty Arabskie
W 2011 roku na stanowisku archeologicznym Jebel Faya odkryto prymitywne narzędzia, których wiek oszacowano na około 100-125 tys. lat (datowanie termoluminescencyjne). W momencie odkrycia był to najdawniejszy ślad bytności człowieka odnaleziony poza Afryką. Od około VII wieku p.n.e. neolit i liczna hodowla dromaderów i osłów, także koczownicze ludy pustynne. Już w III tysiącleciu p.n.e. sięgały tutaj wpływy cywilizacji z Mezopotamii: Sumeru, Akadu, Babilonii, Asyrii. Od VI w. p.n.e. wpływy kultury perskiej, później kultury hellenistycznej i państw Seleucydów, a później Partów.